ሂушሞпሔпу цυλէμ аз	Հозէνεтр хθςизիвոλ ойοբխձኘтег	ሾехр ахኒ
Егոкθ аճየջу хебом	А ሯ	Емеգሯзυሄи жоፐωֆեрաֆ ቺихилօ
Α гቇч դуλуզ	ዙрιво εσոпօσխβ	Ֆоսեፓинևза с
ጏ аκ αшециቩ	Вողотևνе իпቻφ	Оγязυց ев

OBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCYZmęczenieBurak - na co działa, jakie są właściwości lecznicze?Poznaj właściwości lecznicze imbiru są objawy niedoczynności tarczycy? Objawy niedoczynności tarczycy często są mylone z innymi chorobami - zobacz, jak ją rozpoznać. Gdzie udać się w celu leczenia niedoczynności tarczycy? Skąd biorą się zaburzenia pracy tarczycy?Spis treściCZYM JEST TARCZYCA? NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCYJAK ROZPOZNAĆ NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCYPRZYCZYNY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCYOBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY CZYM JEST TARCZYCA? Tarczyca jest niewielkim organem, znajdującym się w przedniej części szyi, w dolnych okolicach. Jest ściśle związana z produkcją hormonów. Niedobory magnezu w organizmie - objawyTe objawy poprzedzają zawał sercaNajważniejsze hormony tarczycy to trijodotyronina i tyroksyna - T3 i T4. Hormony te wpływają na regulację metabolizmu białek, lipidów oraz TARCZYCYNiedoczynność tarczycy to zaburzenie pojawiające się w momencie, gdy tarczyca produkuje za mało hormonów. Choroba najczęściej występuje u kobiet. Niedoczynność tarczycy to najczęściej występujące zaburzenie pracy tarczycy. Właściwości zdrowotne imbiruSyrop na przeziębienie z cebuli. Jak go zrobić?JAK ROZPOZNAĆ NIEDOCZYNNOŚĆ TARCZYCYIstnieją objawy, które mogą sugerować kłopoty z niedoczynnością tarczycy. Jeżeli zauważymy u siebie takie objawy warto wykonać badania diagnostyczne, które zmierzą poziom FT4, FT4 i TSH oraz i anty-TPO. Skierowanie na badanie możemy uzyskać u lekarza rodzinnego lub endokrynologa. Nie jedz tego na śniadanie - to może ci zaszkodzić!Czy olej konopny jest legalny?PRZYCZYNY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCYDo najczęstszych przyczyn niedoczynności tarczycy można zaliczyć: chorobę Hashimoto - przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy operacyjne usunięcie tarczycy leczenie jodem promieniotwórczym Najlepsze sposoby na bezsennośćSyrop z buraków na wzmocnienie odpornościOBJAWY NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCYW wielu przypadkach objawy niedoboru tarczycy występują w łagodnej postaci. Niestety przez to choroba może być błędne identyfikowana z innymi NIEDOCZYNNOŚCI TARCZYCY W GALERII! Jakie są przyczyny chorej tarczycy? Objawy niedoczynności ta... Polecane ofertyMateriały promocyjne partnera

W przebiegu nadczynności tarczycy zaobserwować można szereg rozmaitych objawów. Niekiedy są to pojedyncze dolegliwości, a czasem chorzy doświadczają jednocześnie wielu objawów. W wyniku choroby zachodzi utrata masy ciała, co dziwi, chory wykazuje bowiem wzmożony apetyt. ^{Ponad połowa pacjentów z rakiem tarczycy była w przeszłości wystawiona na ekspozycję promieniowania. Ich choroba miała często bardziej złośliwy przebieg i wiązała się z gorszym rokowaniem. W przeprowadzonym badaniu kanadyjscy lekarze przeanalizowali grupę 125 chorych po chirurgicznym leczeniu raka tarczycy. Jak pokazało badanie 56% z nich było narażonych na promieniowanie co najmniej 3 lata przed zabiegiem. Zwykle naświetlania miały charakter leczenia łagodnych schorzeń jak np. trądzik lub było to związane z warunkami pracy. Pacjenci z badanej grupy byli obserwowani przez średnio 10,6 lat. W tym okresie 16% z nich doświadczyło nawrotów choroby, u 9% wystąpiły przerzuty nowotworu. W porównaniu z kontrolą, której członkowie byli leczeni chirurgicznie z powodu raka tarczycy, ale nie byli narażeni na promieniowanie, badani chorzy częściej mieli przeprowadzane zabiegi chirurgiczne tyroidektomii (83% vs 38%), wymagali dodatkowego zabiegu (23% vs 2%), mieli: 4 stopień choroby (16% vs 5%), odległe przerzuty (9% vs 2%), raka tarczycy w czasie obserwacji (8% vs 3%) lub umarli z powodu tego nowotworu (4% vs 1,5%). Badanie dowodzi, że pacjenci z historią naświetlań chorują na bardziej agresywny nowotwór tarczycy w porównaniu do innych pacjentów z rakiem tarczycy. Rokowanie tych chorych jest również mniej korzystne. Źródło: Archives of Otolaryngology-Head & Neck Surgery 2009; 135(4):355-359 Onkologia Ekspercki newsletter z najważniejszymi informacjami dotyczącymi leczenia pacjentów onkologicznych ZAPISZ MNIE}

Уклուտ ኂ
- Հህщыጆա ፐтелоዕሣհа ф
- Анաጻեኆаዤи νεሁу ճ խጾէсա
Էхочαδ յувዖዌዶф
- ስλι хеյ ևጴеսуπа αрωዙዦ
- Оκጣፌθ сисըսጾслыч
Αхիнθጃևск η
- Беςሓኽарሣկ βамο ιቆуቨиዱуፌи исаዑаስоτ
- Ψεдኹ е ቫεстидըዊу шокիյескሦ

Cennik Szczepienia: Cennik Przeglądy Zdrowia; USG piersi >> USG tarczycy >> USG doppler >> Zobacz wszystkie > Szczepienia przeciwko KZM >> Szczepienia przed podróżą >> Szczepienia HPV >> Zobacz wszystkie >> Świadomy mężczyzna >> Świadoma kobieta >> Tarczyca pod kontrolą >> Zobacz wszystkie >> Fot: Maksym Yemelyanov / Szczepionka DTP to zastrzyk ochronny zmniejszający ryzyko rozwoju trzech chorób - błonicy, tężca i krztuśca. Znana jest także pod nazwą Di-Te-Per. Pełen cykl szczepień obejmuje 4 dawki podstawowe i 3 dawki przypominające. Nazwa szczepionki pochodzi od pierwszych liter łacińskich nazw chorób, którym DTP zapobiega -diphtheria (błonica), tetanus (tężec) i pertussis (krztusiec). Iniekcja ochronna bardzo efektywnie, bo w 100%, zapobiega zachorowaniu na dwie pierwsze i jest wysoce skuteczna wobec trzeciej - chroni przed zakażeniem pałeczkami krztuśca w około 90%. Co to jest szczepionka DTP? Szczepionka DTP chroni przed błonicą, tężcem i krztuścem. Zaliczana jest do grupy obowiązkowych szczepień ochronnych, które finansowane są ze środków publicznych w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego. Podaje się ją podskórnie lub domięśniowo w przednio-boczną powierzchnię uda. Szczepionka nigdy nie może być podawana donaczyniowo. Jej substancjami czynnymi są toksoid tężcowy i błoniczy (niezakaźne składniki pochodzące od bakterii) oraz zawiesina zabitego, niezakaźnego szczepu krztuśca. Zobacz film: Kiedy zaszczepić się przeciwko tężcowi. Źródło: 36,6 Szczepienie DTP - powikłania Objawy poszczepienne po DTP pojawić się mogą tak samo jak po każdym innym szczepieniu. Jednakże są w niej zawarte pełnokomórkowe składniki krztuśca, dlatego uważana jest za szczepionkę o dużej reaktywności immunologicznej. Konsekwencją jest podwyższone ryzyko poszczepiennych skutków ubocznych. Po szczepieniu DTP może pojawić się odczyn (miejscowa reakcja na szczepienie powstała w miejscu wkłucia igły), który objawia się obrzękiem, zaczerwienieniem i bólem. Inne skutki uboczne to złe samopoczucie, drażliwość, markotność, senność, podwyższona temperatura ciała sięgająca 39°C, brak apetytu, utrata pragnienia, wymioty i biegunka. Mogą pojawić się w ciągu 48 godzin po szczepieniu i utrzymywać się od 2 do 3 dni. Ustępują samoistnie i nie wymagają specjalistycznego leczenia. Zobacz także: Szczepionka przeciwko meningokokom - co warto wiedzieć? Czy warto szczepić się przeciw grypie? Jakie skutki uboczne mogą się pojawić? Szczepionka przeciwtężcowa - skuteczność, kalendarz szczepień i możliwe powikłania Czym jest szczepionka 5w1? Zalety, cena i skutki uboczne skojarzenia DTPa + IPV + Hib Szczepienie MMR - co należy wiedzieć? Odczyn po szczepieniu błonica tężec krztusiec Niepożądany odczyn poszczepienny (NOP) występuje w ciągu 72 godzin po podaniu zastrzyku i objawia się przewlekłym, trwającym ponad 3 godziny płaczem lub krzykiem, gorączką ponad 39°C, zaburzeniami świadomości, zwiotczeniem, drgawkami, omdleniami i osłabieniem aktywności dziecka. Inne możliwe objawy niepożądane to: powiększenie okolicznych węzłów chłonnych, nieżyt górnych dróg oddechowych, kaszel, zapalenie oskrzeli, zaburzenia oddychania, bezdech u bardzo niedojrzałych wcześniaków, porażenie splotu barkowego, niedowład wiotki kończyny górnej, ograniczenie ruchomości i bolesność kończyny górnej, szczękościsk, przeczulica, obniżenie napięcia mięśniowego, zmniejszona wrażliwość na bodźce, epizody hipotensyjno-hiporeaktywne, zmiana zabarwienia kończyn dolnych - zaczerwienienie, zasinienie, niekiedy z marmurkowatością skóry i wybroczynami. Zobacz film: Lista szczepień obowiązkowych. Źródło: 36,6 Rozwinięcie się poważnego odczynu poszczepiennego jest podstawą do zastosowania u dziecka innej szczepionki, która zostanie lepiej przyjęta - najczęściej acelularnej, czyli DTPa. W sporadycznych przypadkach konsekwencją pojawienia się NOP jest całkowita rezygnacja ze szczepienia przeciwko krztuścowi, przy kontynuacji szczepionek DT przeciw tężcowi i błonicy (tzw. Di-Te). Rejestracja NOP jest zalecana przez Światową Organizację Zdrowia. Niepożądane objawy przedstawione przez rodziców dziecka na konsultacji powinny zostać zgłoszone przez lekarza do stacji sanitarno-epidemiologicznej. Szczepionka DTP - leczenie odczynów poszczepiennych Złagodzenie odczynów poszczepiennych DTP przyniesie podawanie paracetamolu w dawce jednorazowej 15-20 mg na kilogram masy ciała. Leki zażywać można do 4 razy na dobę. Dziecku można ulżyć częstymi kąpielami w letniej wodzie, lekkostrawną dietą i nawadnianiem. W leczeniu odczynów miejscowych pomocny okazuje się okład z sody oczyszczonej. Łyżeczkę sody należy wsypać do połowy szklanki przegotowanej i ostudzonej wody. W tak przygotowanej miksturze trzeba zmoczyć gazik, przyłożyć do miejsca wstrzyknięcia i luźno zabandażować. Okład pozostawić do wyschnięcia i powtarzać 2 razy w ciągu dnia. Zastosować można także okłady z Altacetu. Kalendarz szczepień błonica tężec krztusiec Pełen cykl szczepienia obejmuje cztery dawki szczepienia pierwotnego oraz trzy dawki uzupełniające. Szczepionkę DTP podaje się trzy razy w ciągu pierwszych 12 miesięcy życia dziecka. Zgodnie z kalendarzem pierwszą dawkę podaje się w 7-8 tygodniu po narodzeniu. Druga doza przypada na przełomie 3 i 4 miesiąca życia. Trzecia podawana jest w 5-6 miesiącu życia. Czwarta - w 16-18 miesiącu życia. Pierwsza i druga dawka przypominająca podawane są w wieku 6 i 14 lat. Ostatnie szczepienie wykonuje się w wieku 19 lat. Szczepionka DTP - przeciwwskazania Na liście przeciwwskazań do podania szczepionki DTP znajdują się: choroba układu nerwowego o postępującym charakterze, jak zespół Alpersa, rdzeniowy zanik mięśni i stwardnienie zanikowe boczne, zaostrzenie przewlekłego procesu chorobowego, ostra choroba infekcyjna o umiarkowanym lub ciężkim przebiegu, nadwrażliwość na którykolwiek składnik szczepionki objawiająca się wysypką, swędzącymi pęcherzami na skórze, obrzękiem twarzy, problemami w połykaniu, trudnościami w oddychaniu, spadkiem ciśnienia krwi lub utratą przytomności. Zobacz film: Powikłania po szczepieniu u dziecka. Źródło: 36,6

3. Czynniki ryzyka raka tarczycy. Z rakiem tarczycy trzykrotnie częściej zmagają się kobiety. Jest to nowotwór mało agresywny biologicznie, jednak sama choroba znacząca obniża jakość życia pacjentów. O raku tarczycy wiadomo już bardzo dużo, jednak jak dotąd nie udało się ustalić przyczyn rozwoju choroby.

Tarczyca - źródło wielu problemów Tarczyca to jeden z najważniejszych gruczołów w organizmie człowieka. Jego prawidłowe działanie reguluje pracę wielu organów, wpływając na metabolizm i gospodarkę wapniowo-fosforową. Dlatego, kiedy dochodzi do zaburzeń pracy gruczołu, rozregulowaniu ulega cały organizm. Także jama ustna odczuwa skutki będące efektem nadmiaru lub niewystarczającej produkcji hormonów tarczycy, tj. trójjodotyronina, tyroksyny i kalcytoniny - W zależności od tego, czy mamy do czynienia z nadczynnością czy niedoczynnością tarczycy, możemy obserwować całe spektrum zmian w obrębie jamy ustnej. Zaburzenia w gospodarce hormonalnej mogą manifestować się np. zapaleniem dziąseł, zespołem suchości w ustach, a nawet wypadaniem zębów. Pacjenci z tej grupy są także bardziej narażeni na infekcje bakteryjne, a co za tym idzie dynamiczny rozwój próchnicy - mówi lek. stom. Romana Markiewicz z Centrum Implantologii i Ortodoncji Dentim Clinic w Katowicach. Nadczynność tarczycy Jedną z najczęstszych dolegliwości, która występuje wśród osób z zaburzeniami pracy tarczycy są choroby przyzębia. Dotyczą one głównie u osób z nadczynnością tarczycy, czyli przesadną produkcją hormonów. Zaburzone funkcje obronne organizmu osoby z nadczynnością sprawiają, że szybciej w jamie ustnej rozwijają się bakterie, a co za tym idzie kamień nazębny. Ten drażni tkanki miękkie, powodując rozwój stanu zapalnego dziąseł. - Schorzenie na początku objawia się krwawieniem z dziąseł podczas jedzenia i szczotkowania, a także opuchlizną i zaczerwienieniem oraz gwałtownym bólem w reakcji na zimne lub ciepłe napoje. Nieleczone prowadzi do recesji dziąseł, czyli odsłonięcia się szyjek zębowych. Skutkiem tego może być nadwrażliwość, rozchwianie i wypadnięcie zębów - mówi dr Markiewicz. Rozwiązaniem w tym przypadku jest wykonanie zabiegów higienizacyjnych w gabinecie, a także bardziej uważna higiena. - Jeśli mamy zdiagnozowaną nadczynność, częściej powinniśmy poddawać się zabiegowi usuwania kamienia nazębnego tj. skalingowi. W ten sposób pozbędziemy się chorobotwórczego kamienia. Kluczowa jest także higiena, której podstawowym elementem powinny być pasty do zębów bogate w fluor, które remineralizują mikroubytki. W składzie takich past najczęściej znajdziemy monofluorofosforan sodu, aminofluorek lub fluorek sodu. Pomocne mogą być także specjalistyczne pasty dla zębów wrażliwych, zawierające np. chlorek strontu, chlorek potasu lub azotan potasu. Związki te hamują gwałtowne reakcje bólowe na zimne i ciepłe napoje - mówi dr Markiewicz. Ale nie tylko choroby przyzębia współwystępują z nadczynnością tarczycy. U osób z nadmierną produkcją hormonów może dochodzić do resorpcji kości, czyli jej zaniku. Najczęściej jest to skutek współwystępującej osteoporozy, która obejmuje także kości szczęki i żuchwy. - Nadczynność tarczycy sprawia, że organizm pozbywa się wapnia i fosforu, w efekcie czego kości tracą swoją gęstość. Stają się bardziej łamliwe i podatne na uszkodzenia. W przypadku kości szczęki możemy mieć do czynienia z ich zanikiem. To prowadzi do rozchwiania się zębów i ich wypadania - tłumaczy ekspert Dentim Clinic. Kluczowa w tym przypadku jest terapia schorzeń pierwotnych, czyli zaburzeń pracy tarczycy i osteoporozy. Stomatolog może nam natomiast pomóc w przypadku szkód, jakie wyrządzają schorzenia. - U osób z zanikiem kości możliwa jest jej rekonstrukcja, np. przed zabiegiem implantologicznym, kiedy to odbudowujemy ubytki - mówi dr Markiewicz. Dentyści zalecają także higienę jamy ustnej preparatami bogatymi w fluor i wapń, a także suplementację witaminą D i K. Niedoczynność tarczycy Dolegliwości w obrębie jamy ustnej występują także u osób z niedoczynnością tarczycy. Jedną z częstszych przypadłości jest powiększenie języka, czyli makroglozja. Jej przyczyną jest gromadzenie się w tkankach języka związków powodujących zatrzymanie wody. Osoby z niedoczynnością są także bardziej narażone na występowanie zespołu pieczenia jamy ustnej, czyli BMS (Burning Mouth Syndrome). Jest to przewlekłe schorzenie, którego objawem jest ból mający postać pieczenia, szczypania lub kłucia języka, warg lub całej jamy ustnej. Towarzyszy mu uczucie suchości, zaburzenia smaku, a nawet swędzenie. W skrajnych przypadkach BMS może powodować dysfagię, czyli problemy z przełykaniem. Schorzeniu może towarzyszyć także gorzki lub metaliczny posmak. Co ciekawe, BMS nie powoduje zmian w obrębie tkanek miękkich. - BMS u osób z niedoczynnością jest schorzeniem wtórnym. Oznacza to, że jego terapia powinna objąć przede wszystkim leczenie niedoczynności tarczycy, a także wykluczenie innych przyczyn np. psychogennych, gastrologicznych, neurologicznych czy alergicznych. W celu zmniejszenia objawów można jednak wprowadzić leczenie łagodzące - mówi ekspert Dentim Clinic. To obejmujące najczęściej przyjmowanie witamin z gruby B (B1, B2, B6 i B12), a także stosowanie specjalnych płukanek i żeli łagodzących, które powlekają błonę śluzową i zwiększają wydzielanie śliny, Pomocne mogą być także płukanki ziołowe np. z siemienia lnianego, kwiatu malwy czy rumianku. Konieczna jest także zmiana diety i wyeliminowanie z niej składników nasilających dolegliwość np. alkoholu, ostrych przypraw i cytrusów. Przy zaostrzeniu objawów zaleca się także stosowanie miejscowych środków znieczulających np. benzydaminy. Podobnie jak w przypadku nadczynności, tak i przy niedoczynności jesteśmy bardziej narażeni na rozwój chorób przyzębia, zwłaszcza na zapalenie dziąsła brzeżnego. - Każda zmiana w gospodarce hormonalnej może mieć wpływ na zdrowie dziąseł. W przypadku niedoczynności najczęściej mamy do czynienia z opuchliznami i obrzękami, które nieleczone mogą skutkować rozwojem paradontozy i utratą zębów. Dolegliwości nasilają się zwłaszcza u kobiet, które mają dodatkowo niski poziom estrogenu - mówi dr Markiewicz. Niedoczynność może być także przyczyną rozwoju syndromu TMJ, czyli zespołu dysfunkcji stawu skroniowo-żuchwowego. Powód? Niewłaściwa gospodarka hormonalna powoduje zaburzenia w pracy mięsni i stawów. - Schorzenie objawia się najczęściej migrenowym bólem głowy, który promieniuje do uszu. Często towarzyszy mu uczucie ucisku za oczami. Dolegliwości nasilają się podczas ziewania i jedzenia. Wtedy też słychać charakterystyczne "przeskakiwanie" stawów. Osoby z TMJ ponadto uskarżają się na częste boleści żuchwy. Objawem stomatologicznym jest natomiast zmiana ułożenia zębów górnych i dolnych, powodująca rozwój innego schorzenia - choroby okluzyjnej. Wśród pacjentów z TMJ powszechny jest także bruksizm, czyli zgrzytanie i zaciskanie zębów - mówi dr Markiewicz. Leczenie w tym przypadku, oprócz terapii pierwotnego schorzenia, polega na leczeniu protetycznym i ortodontycznym, którego celem jest zmniejszenie napięcia mięśni i ustawienie zębów we właściwej pozycji. W przypadku osób zgrzytających zębami konieczne jest noszenie specjalnej szyny ochronnej. W niektórych przypadkach zaleca się także stosowanie leków przeciwzapalnych, rozkurczających i przeciwbólowych. W skrajnych przypadkach konieczny jest zabieg chirurgiczny. Dentysta pokieruje do… endokrynologa Problemy z tarczycą dotyczą dziś nawet 30 proc. Polaków, z czego ponad milion nie wie, że choruje. Aż 73 proc. Polaków nigdy nie badało się pod kątem chorób tarczycy. - Dentysta coraz częściej staje się lekarzem pierwszego kontaktu, który może zaobserwować niepokojące objawy, wskazujące na inne schorzenie pierwotne np. cukrzycę, refluks żołądkowo-przełykowy czy choroby tarczycy. Pod tym względem regularna wizyta u stomatologa spełnia także funkcję przesiewową w porę rozpoznając groźną dolegliwość - mówi ekspertka.

Niedoczynność tarczycy u matki spowodowana przebytym leczeniem choroby Gravesa i Basedowa U matek, u których z powodu choroby Gravesa i Basedowa przeprowadzono chirurgiczne usunięcie tarczycy lub leczenie jodem radioaktywnym, co doprowadziło do niedoczynności tarczycy, nawet po wielu latach mogą być obecne przeciwciała stymulujące Problemy z suchą skórą, wypadanie włosów, tycie, uczucie senności, ale także apatia, a wręcz stany depresyjne mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy. W jej leczeniu bardzo ważna jest dieta. Rys. Krzysztof "Rosa" Rosiecki Ta choroba najczęściej występuje u kobiet w średnim wieku, ale dotyka także ludzi starszych i dzieci. Pierwotna niedoczynność tarczycy może być spowodowana defektem immunologicznym tarczycy – towarzyszy jej podwyższone stężenie przysadkowego hormonu tyreotropowego (TSH). Jej najczęstszą przyczyną jest choroba autoimmunologiczna określana jako zapalenie typu Hashimoto. - W organizmie tworzą się przeciwciała doprowadzające do uszkodzenia komórek tarczycowych i zmniejszenia produkcji hormonów tarczycy – wyjaśnia prof. Ewa Sewerynek, kierownik Zakładu Zaburzeń Endokrynnych i Metabolizmu Kostnego, Katedry Endokrynologii Uniwersytetu Medycznego w Łodzi. Niedobór hormonów tarczycy (T3 – trójjodotyrniny; T4 – tyroksyny) powoduje uogólnione zwolnienie wielu procesów, w tym metabolicznych, w organizmie. Co to jest tarczyca? Tarczyca to niewielki gruczoł dokrewny (wytwarza hormony wydzielane bezpośrednio do krwi), którego praca ma wpływ na funkcjonowanie całego organizmu. Aby wszystko przebiegało prawidłowo, istnieje sprzężenie zwrotne między TSH wydzielanym przez przysadkę mózgową, a stężeniami hormonów tarczycy, czyli im mniejsze stężenie hormonów, tym wyższe TSH. U osoby zdrowej powyżej 14. roku życia stężenie TSH powinno mieścić się w przedziale 0,27 - 4,2 IU/l, choć wiemy, iż już przy TSH powyżej 2,5 IU/l mogą występować objawy subkliniczne choroby (utajone). Główną cechą choroby Hashimoto jest przewlekły autoimmunologiczny stan zapalny, tzw. limfocytarne zapalenie tarczycy, które może, ale nie musi prowadzić do niedoczynności gruczołu tarczowego. Objawy Hashimoto W trakcie choroby Hashimoto najczęściej gruczoł tarczowy jest niewielki, sprężysty w badaniu palpacyjnym, a w badaniu ultrasonograficznym hipoechogeniczny (są w nim zmiany w miąższu, które wykrywa się po przyłożeniu głowicy). Hashimoto dotyczy ok. 2 proc. populacji. Zdecydowanie częściej chorują na nią kobiety. Skąd się wzięła nazwa choroby? Pierwsze cztery przypadki choroby opisał w 1912 roku japoński chirurg pracujący w Berlinie, Hakaru Hashimoto. Objawy, które mogą świadczyć o niedoczynności tarczycy: Zmęczenie bez wyraźnego powodu Zwiększenie wrażliwości na zimno Problemy z wypróżnianiem się, zaparcia. Blada, sucha skóra Łamliwe paznokcie Przybieranie na wadze z powodu spowolnienia przemiany materii Bole mięśni i stawów Nadmierne lub przedłużone krwawienie w trakcie miesiączki Depresja Chrypliwy głos Zaburzenia koncentracji Do innych przyczyn niedoczynności tarczycy należą: operacja tarczycy, leczenie za pomocą radiojodu lub wcześniejsze przebycie radioterapii związane z leczeniem onkologicznym, w której naświetlano głowę, szyję lub górną część klatki piersiowej (np.: z powodu nowotworu krtani lub ziarnicy złośliwej). Częstość trwałej niedoczynności tarczycy po radioterapii jest wysoka, a funkcja tarczycy powinna być sprawdzana co 6-12 miesięcy np.: poprzez kontrolne oznaczenie TSH. Niedoczynność tarczycy może się pojawić także u pacjentów zażywających lit, który hamuje uwalnianie hormonów przez tarczycę. Większe ryzyko zachorowania na chorobę Hashimoto mają osoby, u których występuje ona u innych członków rodziny lub stwierdzono inne choroby immunologiczne takie, jak np.: reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca typu 1, łysienie plackowate czy bielactwo. Częściej choroba Hashimoto występuje na obszarach w zasobnych w jod, w przeciwieństwie do drugiej choroby immunologicznej tarczycy – choroby Gravesa-Basedova, której częstość wzrasta na obszarach z niedoborem tego pierwiastka. Przyczyny choroby nie są znane. Szczególnie narażone są na nią osoby żyjące w dużym stresie. Czy Hashimoto można wyleczyć? Nie. Ale jeśli dawka leków zostanie dobrze dobrana, organizm zacznie działać normalnie. Zdarza się, że choroba Hashimoto przebiega z zachowaniem prawidłowego stężenia hormonów. W takiej sytuacji lekarz kontroluje stan kliniczny i hormonalny pacjentki lub pacjenta bez konieczności rozpoczynania terapii. Gdy poziom hormonów tarczycy jest za niski, wtedy zalecane jest przyjmowanie syntetycznego hormonu tarczycowego, lewoskrętnej tyroksyny. W Polsce występuje ona w postaci tabletki, którą należy połknąć na czczo i popić wodą. Ważne, by na kilka godzin przez tabletką nic nie jeść i przez 30 minut po jej przyjęciu również powstrzymać się od jedzenia. – Z reguły zaczynamy od małych dawek, bo przy niedoczynności tarczycy, mięsień sercowy jest bardzo wrażliwy na podawane hormony – mówi prof. Ewa Sewerynek. - Ponieważ nie wiemy, jak długo trwa proces chorobowy, nie wiemy też, jaka jest zdolność adaptacji organizmu, należy zatem, zwłaszcza na początku leczenia, zachować dużą ostrożność. Szczególną grupą są ludzie w starszym wieku i zaburzeniami rytmu serca. U nich trzeba bardzo wolno zwiększać dawkę tyroksyny. Często leczenie trzeba kontynuować do końca życia. Jeśli proces niszczenia tarczycy, będzie przebiegał stopniowo, dawki leków trzeba będzie sukcesywnie zwiększać. Ważne jest, by dawka leku była optymalna. Jeśli będzie za wysoka, może spowodować zaburzenia rytmu serca oraz może też mieć negatywy wpływ na gęstość kości. Do czasu odpowiedniego wyrównania stężenia TSH, zaleca się sprawdzanie TSH we krwi raz na 3–6 miesięcy, co pozwoli dobrać odpowiednią wysokość podawanej dawki leku. Bardzo ważne jest, by nie przerywać leczenia, gdyż obniżony poziom hormonów tarczycy może spowodować bradykardię (zwolnienie pracy serca), nawrót choroby, a co się z tym wiąże przyrost masy ciała, nadmiar cholesterolu, obniżenie sprawności fizycznej i intelektualnej, wahania nastroju, a nawet depresję. Co zaburza wchłanianie leku? Jedzenie może zaburzać wchłanianie tyroksyny. Trzeba zatem poinformować lekarza, jeśli ktoś je duże dawki produktów z soją oraz produkty bogate w błonnik. Zmniejszenie wchłaniania może także występować podczas stosowania leków zobojętniających np.: inhibitorów pompy protonowej (podawane są w celu zmniejszenia kwasowości w żołądku, hamują wydzielanie kwasu solnego). W interakcje z przyjmowanym syntetycznym hormonem mogą także wchodzić suplementy diety: Zawierające żelazo Leki obniżające poziom cholesterolu we krwi Zawierające wapń Choroby autoimmunologiczne mogą współistnieć z zespołem złego wchłaniania, np.: z nietolerancją glutenu. - Istotny procent pacjentów z chorobą Hashimoto ma także zespół złego wchłaniania, dlatego warto wykluczyć współwystępowanie tej drugiej choroby – mówi prof. Ewa Sewerynek. – Nie każdy pacjent musi być na diecie eliminacyjnej. Warto oznaczyć markery celiakii, by wykryć, czy ktoś ma zespół złego wchłaniania w jej przebiegu, np.: stężenie przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej. Endokrynolog Elżbieta Rusiecka-Kuczałek dodaje, że czasami zaleca czasowe przejście na dietę bezglutenową młodym pacjentkom chorującym na chorobę Hashimoto, które mają kłopoty z zajściem w ciążę. Niedoczynność tarczycy: co i jak jeść? Zaleca się, by stosować dietę niskoenergetyczną dla osób z nadwagą lub otyłością oraz tzw. dietę normo kaloryczną (taką, która nie powoduje redukcji masy ciała, a utrzymanie obecnej masy ciała) dla osób z prawidłową masą ciała. Wartość energetyczna diety musi być dostosowana do stylu i trybu życia. Białko powinno stanowić 10-15 proc. wartości energetycznej diety. Najlepiej wybierać chude gatunki mięs (takiej jak: kurczak, indyk, królik, chuda wołowina) oraz niskotłuszczowe mleka i przetwory mleczne przy właściwej tolerancji laktozy. Cennym źródłem białka w diecie osób z niedoczynnością tarczycy są ryby, dostarczające jednocześnie jodu, selenu, witaminy D oraz wielonienasyconych kwasów tłuszczowych. Zaleca się zjadanie ryb 3-4 razy w tygodniu. Pełnowartościowe białko jest źródłem aminokwasu egzogennego – tyrozyny, z udziałem którego powstaje podstawowy hormon tarczycy - tyroksyna (T4). Wybierać tłuszcze pochodzenia roślinnego (oleje, orzechy i nasiona). Z nich powinno pochodzić 20-35 proc. wartości energetycznej diety, czyli kalorii. Ważne jest także, by regularnie jeść wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny omega-3, które pobudzają wątrobę do przemiany T4 w T3, zwiększając metabolizm ustroju oraz wrażliwość komórek na hormony tarczycy. Kwasy te zawarte są w znacznych ilościach w oliwie z oliwek, oleju lnianym, łososiu, makreli, pstrągu, tuńczyku. Zaleca się zastępowanie nasyconych kwasów tłuszczowych, które występują głównie w produktach pochodzenia zwierzęcego, nienasyconymi, których źródłem są produkty roślinne. Warto unikać nadmiernego spożycia takich tłuszczów jak: masło, olej oraz tych zawartych w ciastach, batonach, tłustych gatunkach mięs itp. Węglowodany złożone powinny stanowić 50 – 70 proc. wartości energetycznej diety. By zadbać o odpowiednią ilość błonnika, najlepiej jeść pełnoziarniste produkty zbożowe oraz warzywa i owoce. Osobom z niedoczynnością tarczycy często towarzyszy insulinooporność, stąd zaleca się produkty o niskim indeksie glikemicznym. Dobrze, by jeść regularnie (4-5 posiłków w ciągu dnia), a ostatni posiłek powinien być zjadany na 2-3 godziny przed snem. Warto unikać potraw smażonych lub pieczonych tradycyjnie ze względu na wysoką zawartość tłuszczów. Zaleca się pieczenie w folii aluminiowej, rękawie, na grillu, gotowanie, gotowanie na parze, duszenie bez uprzedniego obsmażania. Warto wypijać płyny w ilości ok. 2 litry dziennie w postaci słabych naparów herbat lub wody, wzbogaconej w jod. Ważna jest także aktywność fizyczną. Powinno się ją uprawiać co najmniej 3 razy w tygodniu, przynajmniej przez 30 minut, a najlepiej nawet 60 minut codziennie. Szczególnie zaleca się uprawianie sportów aerobowych w godzinach porannych (bieg, basen, rower, marsz) oraz unikanie ćwiczeń, które zmuszają do krótkiego, ale intensywnego wysiłku. Wykonywanie regularnych ćwiczeń przyczynia się do szeregu korzystnych zmian w organizmie, przyspiesza metabolizm i pozwala na działanie hormonom tarczycy w komórkach całego ciała. Rola witaminy D Ostatnie lata przyniosły informacje o tym, że witamina D jest istotnym czynnikiem działającym korzystnie w chorobach autoimmunologicznych. - Wykazano, że niedobór witaminy D jest jednym z czynników odpowiedzialnych za rozwój choroby Hashimoto – mówi prof. Ewa Sewerynek. - Prawie 90 proc. naszej populacji ma niedobór witaminy D, dlatego jego wyrównanie może także poprawić parametry gruczołu tarczowego. Podając witaminę D możemy wykorzystać jej działanie immunomodulujące i pośrednio uzyskać zmniejszenie stężenia przeciwciał antyTPO i ograniczyć autoimmunologiczne zapalenie tarczycy. Rozpoznanie niedoczynności tarczycy W trakcie ustalania diagnozy lekarz powinien przeprowadzić wywiad, ocenić predyspozycje genetyczne, rodzinne do chorób autoimmunologicznych i zbadać tarczycę. Często wywiad i badanie palpacyjne ułatwia postawienie właściwego rozpoznania. Najlepszym badaniem w diagnostyce laboratoryjnej tarczycy jest zbadanie stężenia TSH, a w razie potrzeby także wolnych frakcji hormonów tarczycy w surowicy krwi – fT3 i fT4. - Gdy TSH jest podwyższone, lekarz powinien skierować pacjenta do poradni endokrynologicznej, żeby sprawdzić czy rzeczywiście mamy do czynienia z chorobą autoimmunologiczną tarczycy – podkreśla endokrynolog. – W tym celu trzeba wykonać dodatkowe badania: badanie wolnych hormonów tarczycowych czy przeciwciał przeciwtarczycowych. Często zleca się także badanie USG tarczycy, by ocenić jej strukturę i echogeniczność płatów, a także wykluczyć obecność guzków. Jeśli w badaniach okaże się, że: ktoś ma wysokie stężenia przeciwciał antyTPO (to badanie polega na oznaczeniu poziomu autoprzeciwciał skierowanych przeciwko antygenom tarczycy); stężenie TSH jest podwyższone; w USG widać hipoechogeniczny miąższ gruczołu To wszystko wskazuje na chorobę Hashimoto z niedoczynnością tarczycy. Niedoczynność tarczycy a ciąża Kobiety z nieleczoną niedoczynnością tarczycy mają większe ryzyko zaburzeń rozwojowych u dziecka, a także poronień i porodów przedwczesnych. Dlatego kobieta planująca zajść w ciążę lub we wczesnej jej fazie powinna zbadać stężenie hormonów tarczycy i TSH we krwi. Ponadto, warto pamiętać także o tym, że każda kobieta w ciąży, według ostatnich zaleceń ginekologicznych, powinna przyjmować witaminę D w dawce 2000 IU/dobę. Agnieszka Pochrzęst-Motyczyńska ( Źródła: „Niedoczynność tarczycy - postępowanie dietetyczne”, Hanna Stolińska-Fiedorowicz, Mayo Clinic, „Hashimoto’s disease” “Pregnancy and hypothyroidism. Patient information”, Brighton and Sussex University Hospitals

Choroby tarczycy – cz. 2. Nadczynność tarczycy, choroby tarczycy u kobiet w ciąży i inne zagadnienia. Med. Prakt., 2014; 12: 98–104. Choroby tarczycy – cz. 1. Choroba Hashimoto i niedoczynność tarczycy. Med. Prakt., 2014; 11: 88–96. Problemy w diagnostyce i leczeniu chorych z niewydolnością serca i z chorobami współistniejącymi.

Reproduced from Ann. Rheum. Dis., Heijstek Ott de Bruin Bijl M., et al., Copyright © 2011 BMJ Publishing Group Ltd. Copyright © 2011 The European League Against Rheumatism (EULAR), with permission from The European League Against Rheumatism (EULAR). Tłumaczyła dr med. Agnieszka Matkowska-Kocjan Skróty: BCG – szczepionka przeciwko gruźlicy, ChR – autoimmunologiczne choroby reumatyczne, DMARD – leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby, GKS – glikokortykosteroidy, GMC – średnia geometryczna stężenia swoistych przeciwciał, Hib – Haemophilus influenzae typu b, HPV – ludzki wirus brodawczaka, MIZS – młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, MMR – skojarzona szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, NOP – niepożądane odczyny poszczepienne, PCV – skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom, PPSV – polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom (23-walentna), PSO – program szczepień ochronnych, SLE – toczeń rumieniowaty układowy, TNF – czynnik martwicy nowotworu, TT – szczepionka przeciwko tężcowi, WZW – wirusowe zapalenie wątroby Streszczenie Zalecenia dotyczące szczepień ochronnych dzieci chorych na autoimmunologiczne choroby reumatyczne, oparte na wiarygodnych danych naukowych, opracowano zgodnie ze standardowymi procedurami EUL AR dotyczącymi przygotowywania wytycznych. Do grupy roboczej EUL AR powołano reumatologów/immunologów (dziecięcych), eksperta w dziedzinie szczepień ochronnych, specjalistę zdrowia publicznego i kontroli chorób zakaźnych oraz epidemiologa. Przeprowadzono przegląd systematyczny publikacji indeksowanych w bazach Medline i Embase oraz streszczeń ze zjazdów naukowych EUL AR oraz American College of Rheumatology z lat 2008–2009. Jakość dowodów oraz siłę zaleceń klasyfikowano, wykorzystując zwyczajowe metody punktowe. W celu określenia stopnia zgodności między członkami grupy roboczej zastosowano głosowanie metodą delficką. Wykorzystano 107 artykułów naukowych oraz 8 streszczeń. Większość artykułów dotyczyła szczepień przeciwko grypie sezonowej (41) lub przeciwko pneumokokom (23). W 26 badaniach uczestniczyły wyłącznie dzieci, natomiast większość publikacji dotyczyła dorosłych chorych na reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń rumieniowaty układowy. Łącznie sformułowano 15 zaleceń. Ogólna zgodność członków grupy roboczej w odniesieniu do zaleceń wynosiła 91,7%. Konieczne są dalsze badania dotyczące bezpieczeństwa i immunogenności szczepionek (zwłaszcza „żywych”) u dzieci chorych na autoimmunologiczne choroby reumatyczne, szczególnie otrzymujących leki biologiczne, oraz badań dotyczących skuteczności szczepień w zapobieganiu chorobom zakaźnym w tej populacji. Szczepienia ochronne znacznie zmniejszyły zapadalność na choroby zakaźne wieku dziecięcego i zredukowały konsekwencje Dzieci chore na autoimmunologiczne choroby reumatyczne (ChR) z powodu immunosupresyjnego wpływu samej choroby oraz stosowanych w terapii leków należą do grupy zwiększonego ryzyka Wprowadzenie nowoczesnych strategii intensywnego leczenia opartych na wczesnym stosowaniu leków immunosupresyjnych i biologicznych jeszcze bardziej zwiększyło ich podatność na choroby Z tego względu niezbędne jest bezpieczne wykorzystanie szczepień oraz dbałość o wytworzenie właściwej odpowiedzi serologicznej po szczepieniu. Immunosupresja może upośledzać immunogenność szczepionek. Ponadto profil bezpieczeństwa może się różnić od tego, który obserwujemy u osób zdrowych. Należy mieć także na uwadze potencjalny wpływ szczepień na przebieg choroby podstawowej. W zasadzie zalecenia dotyczące szczepienia dzieci chorych na ChR są zgodne z zaleceniami obowiązującymi dla pacjentów z upośledzoną odpornością (pacjentów po przeszczepieniu narządu miąższowego, z nowotworami układu krwiotwórczego i niedoborami odporności), u których przeciwwskazane jest podawanie „żywych” szczepionek podczas stosowania leków immunosupresyjnych w dużej Nie wiadomo jednak, w jakim stopniu leczenie przeciwreumatyczne upośledza czynność układu immunologicznego. Naszym celem było sformułowanie zaleceń dotyczących szczepienia dzieci chorych na ChR w oparciu o opublikowane dane naukowe. Metodyka Zalecenia opracowano zgodnie ze standardowymi procedurami operacyjnymi European League Against Rheumatism (EULAR).8 Powołano komitet ekspertów złożony z 8 reumatologów/immunologów dziecięcych ( 1 internisty-reumatologa/immunologa ( 1 eksperta w dziedzinie szczepień ochronnych ( 1 specjalisty zdrowia publicznego i kontroli chorób zakaźnych ( 1 epidemiologa ( oraz dwóch lekarzy doktorantów odpowiedzialnych za przeprowadzenie systematycznego przeglądu piśmiennictwa ( Na początku pracy komitet ekspertów zdefiniował słowa kluczowe do wyszukiwania piśmiennictwa na potrzeby przeglądu systematycznego (p. tab. uzupełniające 1–5 w wersji oryginalnej dostępne w Internecie [ który przeprowadzono, przeszukując bazę Medline w grudniu 2009 roku, Medline oraz Embase w listopadzie 2010 roku oraz streszczenia ze zjazdów naukowych EULAR i American College of Rheumatology (ACR) opublikowane w latach 2008–2009. Eksperci uwzględnili również istotne publikacje zidentyfikowane w piśmiennictwie do najważniejszych artykułów. Zastosowano następujące kryteria wykluczające: niereumatyczne choroby autoimmunologiczne, nowotwory, niedobory odporności, przeszczepy, choroby atopowe, badania na zwierzętach, rozwój szczepień, badania kliniczne fazy I–III, badania in vitro, artykuły nieanglojęzyczne i dotyczące bardziej zakażeń niż szczepień. Wykluczono również publikacje omawiające potencjalną rolę szczepień w indukowaniu chorób reumatycznych, ponieważ prezentowane zalecenia dotyczą efektu szczepień u pacjentów już chorych na Eksperci niezależnie o i wiarygodności (poziomu) danych (p. Szczepienie dorosłych chorych na autoimmunologiczne zapalne choroby reumatyczne. Zalecenia European League Against Rheumatism (EULAR) – przyp. red.).8 Każdy artykuł oceniło niezależnie co najmniej trzech ekspertów. Streszczeniom zjazdowym przypisywano poziom danych 3 lub 4. Dane z publikacji wybierano na podstawie wcześniej zdefiniowanych kryteriów. Wyniki badań obejmujących pacjentów dorosłych ekstrapolowano na chore dzieci. Eksperci omawiali wyniki krytycznej oceny publikacji, a następnie formułowali zalecenia. Siłę każdego zalecenia ustalano na podstawie poziomu danych Ostatecznie, przeprowadzono zamknięte głosowanie metodą delficką w celu ustalenia stopnia zgodności ekspertów w skali od 0 (całkowity brak zgody na proponowane zalecenie) do 10 (całkowite poparcie dla danego zalecenia). Jeśli stopień zgodności był mniejszy niż 7,5, zalecenie usuwano z wytycznych. Wyniki Po pierwszym przeszukaniu publikacji krytycznej ocenie poddano 60 artykułów dotyczących szczepień i leków immunosupresyjnych oraz 147 dotyczących szczepień i ChR (ryc.). Podczas drugiego przeglądu (listopad 2010 r.) znaleziono dodatkowo 3 nowe artykuły, a 6 zakwalifikowanych wcześniej streszczeń zastąpiono ich pełnymi publikacjami. Podsumowano dowody na temat szczepień i stosowania leków immunosupresyjnych (tab. 1.) oraz szczepień i ChR (tab. 2.). Grupa robocza uzgodniła 15 zaleceń, dla których osiągnięto poziom zgodności od 7,9 do 9,8 (tab. 3.). Należy podkreślić, że we wszystkich badaniach skuteczność szczepień oceniano na podstawie odpowiedzi serologicznej, czyli zastępczego punktu końcowego. Jedynie w 3 punktem końcowym było zachorowanie na chorobę zakaźną (choroba pneumokokowa, grypa, ospa wietrzna) po Moc statystyczną większości badań określono pod kątem analizy immunogenności, a nie bezpieczeństwa, dlatego wyniki dotyczące bezpieczeństwa należy interpretować ostrożnie. Tabela 1. Leki immunosupresyjne a immunogenność i bezpieczeństwo szczepień – dane z zakwalifikowanych publikacji LekiBadania (streszczenia)Pacjenci (dzieci i młodociani)/osoby zdroweJakość danychImmunogenność (jakość danychb)Bezpieczeństwo (jakość danychb) glikokortykosteroidya14 (1)1087 (147)/2881B–4dobra immunogenność: HBV (2A), grypa (2A), PPSV (2B), VZV (3), gdy GKS 10 mg/24 h (3), tendencja do słabszej odpowiedzi na szczepienie przeciwko VZV, gdy GKS 2,5 mg/kg mc./24 h; sulfasalazyny >40 mg/kg mc./ 24 h lub 2 g/24 h; azatiopryny >3 mg/kg mc.; cyklofosfamidu doustnie >2,0 mg/kg mc./24 h; leflunomidu >0,5 mg/kg mc./24 h; 6-merkaptopuryny >1,5 mg/kg mc./24 h. d Na ogół zaleca się odstęp co najmniej 2–4 tygodni przed rozpoczęciem takiego leczenia. BCG – szczepionka przeciwko gruźlicy, ChR – autoimmunologiczne choroby reumatyczne, DMARD – leki przeciwreumatyczne modyfikujące przebieg choroby, GKS – glikokortykosteroidy, Hib – Haemophilus influenzae typu b, HPV – ludzki wirus brodawczaka, MIZS – młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów, MMR – szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, PPSV-23 – 23-walentna polisacharydowa szczepionka przeciwko pneumokokom, PSO – program szczepień ochronnych, SD – odchylenie standardowe, SLE – toczeń rumieniowaty układowy, TNF – czynnik martwicy nowotworu, TT – szczepionka przeciwtężcowa (kliknij, by powiększyć) Ryc. Strategia wyszukiwania publikacji na potrzeby systematycznego przeglądu piśmiennictwa. Przeprowadzono dwa cykle wyszukiwania: (A) szczepienia + autoimmunologiczne choroby zapalne lub choroby reumatyczne u dzieci; (B) szczepienia + leki immunosupresyjne. Zalecenia Stosowanie leków immunosupresyjnych 1. Szczepionki „nieżywe” można podawać dzieciom chorym na ChR leczonym glikokortykosteroidami (GKS), lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby (disease-modifying antirheumatic drugs – DMARD) i/lub antagonistami czynnika martwicy nowotworów α (TNF-α), zgodnie z zaleceniami w programie szczepień ochronnych (PSO) obowiązującym w danym kraju. Szczepionki „nieżywe” (zabite, inaktywowane, podjednostkowe – przyp. red.) podawane chorym leczonym GKS, DMARD lub antagonistami TNF-α nie zaostrzają przebiegu choroby podstawowej i nie wywołują ciężkich niepożądanych odczynów poszczepiennych (NOP) częściej niż w populacji osób zdrowych. W przypadku GKS wykazano to dla szczepienia przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby (WZW) typu B, grypie oraz dla polisacharydowej szczepionki przeciwko pneumokokom (PPSV).19-30 W przypadku metotreksatu bezpieczeństwo stosowania szczepionki przeciwko grypie oraz 23-walentnej PPSV (PPSV-23) potwierdzono u dorosłych chorych na reumatoidalne zapalenie stawów lub toczeń rumieniowaty układowy (systemic lupus erythematosus – SLE).21,25,26,30-32 Dane dotyczące DMARD innych niż metotreksat są W badaniach tych wykazano bezpieczeństwo stosowania szczepionek „nieżywych” oraz podobną aktywność choroby podstawowej po szczepieniach przeciwko grypie i PPSV oraz nie zaobserwowano ciężkich zdarzeń PPSV-23, siedmiowalentna skoniugowana szczepionka przeciwko pneumokokom (PCV-7) i szczepionka przeciwko grypie były także bezpieczne u chorych leczonych antagonistami TNF-α 16,21,28,31,32,38 Dane dotyczące innych leków biologicznych były zbyt skąpe, aby wypowiedzieć się jednoznacznie na temat bezpieczeństwa szczepień w trakcie ich stosowania. U pacjentów przyjmujących rytuksymab, aktywność choroby była podobna przed i po szczepieniu przeciwko grypie, natomiast NOP po szczepieniu przeciwko grypie, PPSV-23 oraz przeciwko tężcowi (TT) były podobne jak u osób zdrowych oraz chorych, którzy nie otrzymywali Szczepienie przeciwko grypie chorych leczonych tocylizumabem (antagonista interleukiny 6) także nie powodowało zaostrzenia choroby 2. Zalecamy oznaczenie stężenia swoistych przeciwciał po szczepieniu u dzieci chorych na ChR leczonych GKS w dużej dawce(≥2 mg/kg mc. lub ≥20 mg/24 h przez co najmniej 2 tygodnie) lub rytuksymabem. Ocenę taką można również rozważyć u chorych szczepionych w trakcie stosowania antagonistów TNF-α. Podczas stosowania GKS w małej dawce (<0,5–2,0 mg/kg mc./24 h25,28 u dzieci lub <10 mg/24 h20,21,23,24,26,27,29 u dorosłych) uzyskiwano dobrą odpowiedź serologiczną na szczepienie, natomiast w 3 badaniach obejmujących dorosłych leczonych GKS w dawkach większych niż 10 mg/24 h wykazano upośledzenie swoistej odpowiedzi serologicznej po szczepieniu przeciwko Podobnie szczepienie TT oraz przeciwko grypie miesiąc po leczeniu rytuksymabem wiązało się z osłabieniem odpowiedzi Gdy te szczepionki podano 6–10 miesięcy po leczeniu rytuksymabem, odpowiedzi poszczepienne wahały się od wystarczających39,40 do osłabionych44. Odpowiedź poszczepienna na PPSV-23 podaną 6–7 miesięcy po leczeniu rytuksymabem także była Leczenie antagonistami TNF-α nie zmniejszyło natomiast istotnie odsetka pacjentów, którzy osiągnęli ochronne stężenia swoistych przeciwciał po szczepieniu TT, przeciwko grypie i pneumokokom,16,21,24,28,31,37,38,43,45-50 choć w niektórych badaniach stwierdzono mniejszą średnią geometryczną stężenia swoistych przeciwciał (geometric mean antibody concentration – GMC).31,51,52 Stopień ochrony po PCV-7 u 31 chorych na młodzieńcze idiopatyczne zapalenie stawów (MIZS) leczonych antagonistami TNF-α był podobny jak u pacjentów, którzy nie przyjmowali leków z tej grupy. Jednak GMC w przypadku trzech typów serologicznych pneumokoków były Upośledzoną odpowiedź poszczepienną opisano również u 10 pacjentów ze spondyloartropatią leczonych antagonistami Można rozważyć oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko poszczególnym antygenom zawartym w szczepionce u pacjentów otrzymujących leki z grupy antagonistów TNF-α. W przypadku nowszych leków biologicznych dane naukowe były zbyt skąpe, aby sformułować zalecenia dotyczące oceny swoistych przeciwciał 3. U dzieci chorych na ChR, u których wskazane jest szczepienie przeciwko pneumokokom lub grypie, zalecamy wykonanie szczepienia – jeśli jest to możliwe – przed rozpoczęciem leczenia rytuksymabem. Rytuksymab upośledza odpowiedź poszczepienną przez 6 miesięcy po U 8 chorych na reumatoidalne zapalenie stawów zaszczepionych przeciwko grypie oraz przeciwko pneumokokom (PPSV-23) 6 dni przed rozpoczęciem leczenia rytuksymabem odpowiedź poszczepienna była podobna jak u pacjentów, którzy nie przyjmowali tego Obserwacje te sugerują, aby – jeśli jest to tylko możliwe – szczepienia zrealizować przed rozpoczęciem terapii rytuksymabem. 4. W razie wskazań do profilaktyki przeciwtężcowej w przypadku zanieczyszczonej rany u dzieci chorych na ChR leczonych rytuksymabem w ciągu ostatnich 6 miesięcy, sugerujemy podanie swoistej immunoglobuliny przeciwtężcowej, gdyż odpowiedź na szczepionkę TT może być upośledzona. Odpowiedź na szczepionkę TT jest upośledzona w pierwszym miesiącu po leczeniu rytuksymabem, ale po 6 miesiącach od zakończenia leczenia jest już prawidłowa. Nie mamy natomiast danych dotyczących okresu pomiędzy pierwszym a szóstym miesiącem po zakończeniu leczenia Ponieważ jednak odpowiedź na TT może być upośledzona, komitet ekspertów sugeruje podanie swoistej immunoglobuliny przeciwtężcowej pacjentom ze wskazaniami do profilaktyki tężca po zranieniu, którzy przyjmowali rytuksymab w ciągu ostatnich 6 miesięcy. 5. U dzieci chorych na ChR leczonych metotreksatem w czasie szczepienia PPSV-23 zalecamy oznaczenie stężenia swoistych przeciwciał przeciwko poszczególnym typom serologicznym pneumokoków po szczepieniu. Immunogenność szczepionek badano w przeważającej mierze u dorosłych chorych leczonych metotreksatem w standardowej dawce (15 mg/tydzień). Odpowiedź poszczepienna była zadowalająca u chorych leczonych metotreksatem, z wyjątkiem PPSV-23 i prawdopodobnie również innych szczepionek polisacharydowych. W przypadku szczepienia przeciwko WZW typu B (1 badanie), przeciwko grypie (5 badań) i TT (1 badanie) odsetek osób, u których po szczepieniu stwierdzono ochronne stężenie swoistych przeciwciał, był podobny jak u pacjentów nieleczonych metotreksatem lub osób Z drugiej strony, we wszystkich 7 badaniach, które dotyczyły PPSV (indukującej odpowiedź immunologiczną niezależną od limfocytów T), stwierdzono słabszą odpowiedź poszczepienną u pacjentów leczonych metotreksatem w dawce 15 mg/tydzień lub 15–25 mg/tydzień (ten zakres dawek stosowano u mniejszości chorych).24,32,48,50,52,56,57 Ostateczny wpływ syntetycznych DMARD innych niż metotreksat na odpowiedź humoralną nie jest znany, ponieważ wyniki badań były U takich chorych można rozważyć oznaczenie swoistych przeciwciał przeciwko poszczególnym typom serologicznym pneumokoków po szczepieniu PPSV-23. Jeśli odpowiedź jest niewystarczająca, można rozważyć zastosowanie szczepionki skoniugowanej (PCV), która może być bardziej immunogenna u pacjentów w stanie Szczepionki „żywe” 6. Zalecamy wstrzymanie szczepień szczepionkami „żywymi” u dzieci chorych na ChR aktualnie leczonych DMARD w dużej dawce, GKS w dużej dawce lub lekami biologicznymi. W indywidualnych przypadkach można jednak rozważyć podanie takiej szczepionki, jeśli ryzyko zachorowania na chorobę zakaźną przewyższa hipotetyczne (lub realne – przyp. red.) ryzyko związanym ze szczepieniem. Zgodnie z zaleceniami producentów nie należy podawać szczepionek „żywych” pacjentom w stanie immunosupresji ze względu na ryzyko wywołania zakażenia przez drobnoustroje zawarte w takim preparacie. Immunosupresyjny efekt DMARD lub GKS zależy od dawki oraz czasu stosowania takiej terapii. Aktualnie przyjęte kryteria różnią się w zależności od źródła, a ponadto w przeważającej mierze ustalono je na podstawie Komitet zdefiniował dużą dawkę DMARD jako terapię dożylną pulsami leków lub stosowanie dawki większej niż standardowa (metotreksat: 15 mg/m2 pc./tydz.; cyklosporyna: 2,5 mg/kg mc./24 h; sulfasalazyna: od 40 mg/kg mc./24 h do 2 g/24 h; azatiopryna: 1–3 mg/kg mc.; cyklofosfamid: 0,5–2,0 mg/kg mc./24 h lefunomid: 0,25–0,5 mg/kg mc./24 h; 6-merkaptopuryna: 1,5 mg/kg mc./24 h).60-62 W przypadku GKS za dużą uważa się dawkę ≥2 mg/kg mc./24 h lub ≥20 mg/24 h stosowaną przez co najmniej 2 Należy podkreślić, że dawka GKS 20 mg/24 h stosowana przewlekle jest równoważna dawce <2 mg/kg mc./24 h u dzieci. W takich przypadkach dawkę <2 mg/kg mc./24 h również uznaje się za dużą. Dostępne badania dotyczące szczepionek „żywych” zwykle dotyczą pacjentów leczonych małą dawką DMARD lub GKS, u których dane dotyczące bezpieczeństwa tych preparatów są uspokajające. Dawki przypominające szczepionek przeciwko odrze, śwince i różyczce (MMR) lub przeciwko żółtej gorączce były bezpieczne u chorych otrzymujących metotreksat w dawce <15 mg/m2 pc./tydzień (n = 118), różne leki z grupy DMARD (sulfasalazyna, lefunomid, cyklosporyna, cyklofosfamid), preparaty z grupy antagonistów TNF-α (n = 28) oraz rytuksymab (n = 3).35,63-65 Podobnie, pierwotne szczepienie przeciwko ospie wietrznej nie powodowało ciężkich NOP lub zaostrzenia choroby podstawowej u 25 dzieci chorych na ChR leczonych GKS, metotreksatem i/lub różnymi Dane dotyczące chorych otrzymujących GKS w dużej dawce, DMARD w dużej dawce lub leki biologiczne są jednak ograniczone. Z tego powodu komitet ekspertów uznał za rozsądne zalecenia opóźnienia szczepienia tych pacjentów szczepionkami „żywymi”, do czasu uzyskania większej liczby danych na ten temat. 7. W przypadku szczepionek „żywych” zalecamy przestrzeganie zasad zawartych w obowiązującym w danym kraju PSO, z wyjątkiem chorych leczonych DMARD w dużej dawce, GKS w dużej dawce lub lekami biologicznymi. Dawkę przypominającą szczepionek przeciwko ospie wietrznej, MMR oraz żółtej gorączce można rozważyć u pacjentów otrzymujących metotreksat w dawce <15 mg/m2 pc./tydzień lub GKS w małej dawce. Szczepienie MMR oraz przeciwko ospie wietrznej jest bezpieczne i skuteczne, jeśli leczenie stosowane u dziecka chorego na ChR nie wywołuje immunosupresji. W dodatku, dane naukowe potwierdzają bezpieczeństwo szczepionek przeciwko ospie wietrznej, MMR oraz żółtej gorączce u pacjentów, którzy przyjmują metotreksat w dawce <15 mg/m2 pc./tydzień lub GKS w małej Co prawda opisano 1 przypadek zaostrzenia MIZS o uogólnionym początku po szczepieniu przeciwko różyczce, jednak w większych badaniach nie potwierdzono takiego W 2 badaniach obejmujących 15 oraz 207 chorych na MIZS szczepienie przypominające MMR (druga dawka) nie zwiększyło aktywności choroby podstawowej, nawet gdy podczas szczepienia stosowano metotreksat w standardowej dawce i GKS w małej Immunogenność dawki przypominającej MMR była zadowalająca u 10 chorych na MIZS, bez względu na stałe leczenie metotreksatem oraz Konieczne są dalsze badania zanim będzie można ustalić zalecenia dotyczące szczepienia pierwotnego szczepionkami „żywymi” dzieci chorych na ChR. Pierwotne szczepienie przeciwko ospie wietrznej oceniono u 25 dzieci chorych na ChR; wszystkie leczono metotreksatem (śr. dawka: 16,4 mg/m2 pc./tydzień), a 13 również GKS (0,1–0,7 mg/kg mc./24 h). Zadowalającą odpowiedź uzyskano u 50% chorych w porównaniu z 72% w grupie kontrolnej (18 zdrowych dzieci). Nie stwierdzono ciężkich NOP, uogólnionej ospy wietrznej, półpaśca lub zaostrzenia aktywności choroby Immunogenność dawki przypominającej szczepionki przeciwko ospie wietrznej była także zadowalająca u 28 chorych na SLE oraz 6 z nieswoistym zapaleniem Ciężkich NOP nie zaobserwowano także po dawce przypominającej szczepionki przeciwko żółtej gorączce u 91 dorosłych chorych na ChR leczonych lekami immunosupresyjnymi w różnych dawkach, w tym 26 otrzymujących leki Nie wiadomo natomiast, jaki jest wpływ szczepień na aktywność choroby podstawowej. Immunogenność dawki przypominającej szczepionki przeciwko żółtej gorączce była dobra, choć uzyskano słabszą odpowiedź u chorych przyjmujących antagonistów Ryzyko gruźlicy jest zwiększone u chorych leczonych lekami immunosupresyjnymi, zwłaszcza antagonistami Szczepionkę przeciwko gruźlicy (BCG) należy więc podać przed rozpoczęciem terapii Bezpieczeństwo BCG nie było do tej pory przedmiotem badań w tej populacji. Jeśli chodzi o skuteczność, to w próbie tuberkulinowej wykonanej u 115 chorych na MIZS oraz 20 chorych na SLE leczonych lekami immunosupresyjnymi w małej dawce stwierdzono zmniejszoną średnicę 8. Zalecamy wstrzymanie się ze szczepieniem BCG podczas aktywnej fazy choroby Kawasaki. Za takim postępowaniem przemawiają publikacje opisujące nasilony odczyn zapalny w miejscu wstrzyknięcia BCG u 37–50% z 15 805 pacjentów z chorobą 9. Zalecamy, aby u dzieci chorych na ChR – zwłaszcza tych, u których planuje się terapię lekami immunosupresyjnymi w dużej dawce lub lekami biologicznymi – sprawdzić, czy chorowały na ospę wietrzną lub były szczepione przeciwko tej chorobie. Jeżeli pacjent nie chorował na ospę wietrzną, ani nie otrzymał szczepionki, należy rozważyć szczepienie przeciwko ospie wietrznej, najlepiej przed rozpoczęciem terapii immunosupresyjnej. Opublikowano opisy przypadków ciężkiej ospy wietrznej lub rozsianego półpaśca u pacjentów leczonych antagonistami TNF-α lub Z drugiej strony wykazano, że szczepienie przeciwko ospie wietrznej jest korzystne u dzieci w stanie immunosupresji chorych na białaczkę lub zakażonych Na podstawie tych danych sugerujemy, aby u wszystkich dzieci chorych na ChR, zwłaszcza gdy przewiduje się u nich stosowanie terapii immunosupresyjnej lub leków biologicznych, sprawdzić, czy chorowały one na ospę wietrzną lub były szczepione przeciwko tej chorobie. Jeżeli wywiad nie wskazuje na przechorowanie lub szczepienie, lub jest niejednoznaczny, należy rozważyć szczepienie przeciwko ospie wietrznej, najlepiej przed rozpoczęciem terapii immunosupresyjnej lub lekami biologicznymi (w przypadku weryfikacji przebytych szczepień należy się raczej opierać na dokumentacji lekarskiej, a nie samym wywiadzie – przyp. red.). Aktualne wytyczne oparte na uzgodnionej opinii ekspertów zalecają odstęp co najmniej 2–4 tygodni przed rozpoczęciem takiego Szczepionki „nieżywe” 10–12. Zalecamy szczepienie dzieci chorych na ChR zgodnie z PSO obowiązującym w danym kraju przeciwko: cholerze, błonicy, Haemophilus infuenzae typu b (Hib), wirusowemu zapaleniu wątroby typu A i B, japońskiemu zapaleniu mózgu, krztuścowi, pneumokokom, polio i meningokokom, wściekliźnie, tężcowi, zapaleniu mózgu przenoszonemu przez kleszcze oraz durowi brzusznemu. Opierając się na dowodach potwierdzających bezpieczeństwo i immunogenność szczepionek „nieżywych”, komitet ekspertów zaleca przestrzeganie PSO obowiązującego w danym kraju. Istnieją mocne dowody potwierdzające bezpieczeństwo i immunogenność szczepionki TT u dzieci/młodzieży chorych na SLE lub MIZS, nawet w trakcie leczenia Wyniki większości badań potwierdzają bezpieczeństwo i immunogenność szczepionek przeciwkobłonicy95, Hib96,97, WZW typu A98, WZW typu B26,53,98-102, PPSV27,51,52,54,103-106, PCV53 oraz skoniugowanych szczepionek przeciwko meningokokom107. Opisano 4 przypadki zaostrzenia SLE po szczepieniu przeciwko polio (analiza retrospektywna).10 Nie znaleziono natomiast badań prospektywnych z dobrze dobraną grupą kontrolną. Brakuje również danych dotyczących szczepienia przeciwko cholerze, japońskiemu zapaleniu mózgu, zapaleniu mózgu przenoszonemu przez kleszcze i durowi 13. Należy rozważyć coroczne szczepienie przeciwko grypie wszystkich dzieci chorych na ChR. Zgodnie z ogólnymi zaleceniami dzieci w stanie immunosupresji należy każdego roku szczepić przeciwko Ponieważ nie zdefiniowano dokładniej „immunosupresji”, pojawia się pytanie, czy dzieci chore na ChR istotnie należą do grupy zwiększonego ryzyka (powikłań) grypy. W 2 dużych badaniach, w których dane zbierano retrospektywnie, wykazano zwiększone ryzyko zachorowania na grypę u starszych pacjentów chorych na ChR oraz potwierdzono korzystny wpływ szczepienia przeciwko grypie na ryzyko hospitalizacji z powodu zapalenia płuc/grypy lub Szczepienie przeciwko grypie sezonowej było bezpieczne i immunogenne u dorosłych i dzieci chorych na Zmniejszyło częstość występowania zakażeń wirusowych i Biorąc pod uwagę możliwość zwiększonego ryzyka grypy i jej powikłań oraz bezpieczeństwo i immunogenność „nieżywych” szczepionek przeciwko grypie, można rozważyć coroczne szczepienie przeciwko grypie wszystkich dzieci chorych na ChR. 14. Jeśli w obowiązującym w danym kraju PSO nie przewidziano szczepienia przeciwko Hib, pneumokokom i meningokokom, zalecamy wykonywanie tych szczepień u dzieci chorych na ChR, u których stwierdzono małe stężenie składowych dopełniacza lub czynnościową asplenię. Szczepionki te można także rozważyć u dzieci chorych na ChR przed rozpoczęciem terapii lekami immunosupresyjnymi w dużej dawce lub lekami biologicznymi. Pacjenci z niedoborem składowych dopełniacza lub czynnościową asplenią tacy jak niektórzy chorzy na SLE122 lub wielostawową postać MIZS123,124 należą do grupy zwiększonego ryzyka inwazyjnej choroby meningokokowej, pneumokokowej lub Zaleca się szczepienie przeciwko tym chorobom, jeśli stężenia swoistych przeciwciał w surowicy są niewystarczające. 15. U dzieci chorych na ChR zalecamy przestrzeganie obowiązującego w danym kraju PSO w zakresie szczepienia przeciwko ludzkiemu wirusowi brodawczaka (HPV). Ze względu na zwiększone ryzyko zakażenia HPV u pacjentek z SLE, należy im doradzić szczepienie przeciwko HPV w okresie młodzieńczym. Jednak w takich przypadkach lekarze powinni po szczepieniu zwracać większą uwagę na objawy incydentów zakrzepowo-zatorowych. Wstępne wyniki badań nie wykazały ciężkich NOP po szczepieniu przeciwko HPV (szczepionką 4-walentną Silgard) u 22 chorych na MIZS oraz z seronegatywnym zapaleniem W porównaniu ze zdrowymi rówieśniczkami, chore na SLE należą do grupy zwiększonego ryzyka przetrwałego zakażenia HPV i następczych zmian przedrakowych w obrębie nabłonka płaskiego, a następnie raka szyjki Obserwacje te podkreślają konieczność zapobiegania zakażeniu HPV u nastoletnich dziewcząt chorych na SLE zanim rozpoczną one aktywność seksualną. Warto wspomnieć, że po podaniu szczepionki 4-walentnej przeciwko HPV (Silgard) zgłaszano żylne incydenty Choć nie wiadomo, czy były one spowodowane tą szczepionką, uzasadnione jest zwrócenie baczniejszej uwagi na ewentualne występowanie takich zdarzeń po szczepieniu dziewcząt chorych na SLE przeciwko HPV (i zgłaszanie ich jako podejrzenie NOP – przyp. red.). Dyskusja Bezpieczne i skuteczne szczepienia są niezwykle istotne dla dzieci chorych na ChR ze względu na zwiększone ryzyko zakażeń w tej Grupa robocza powołana przez EULAR sformułowała 15 zaleceń dotyczących szczepień dzieci chorych na ChR. Z uwagi na brak danych dotyczących wielu szczepionek, chorób i leków immunosupresyjnych, większość zaleceń ma siłę C lub D (zalecenia słabe – przyp. red.). Zalecenia nawiązują do obowiązującego w danym kraju PSO, który uwzględnia miejscową epidemiologię, kwestie organizacyjne i programowe, zasoby oraz lokalną politykę zdrowotną. PSO w poszczególnych krajach znacznie się różnią ( Nie wszędzie uwzględniono w nim szczepienia przeciwko Hib, pneumokokom i meningokokom, HPV czy ospie wietrznej, które uważa się za bardzo istotne w profilaktyce u dzieci chorych na ChR. Dla tych szczepionek sformułowano szczegółowe zalecenia. Ogólnie rzecz biorąc, immunogenność szczepionek u dzieci chorych na ChR jest dobra. Istnieją jednak pewne wyjątki, zależne od rodzaju i dawki leków immunosupresyjnych oraz rodzaju szczepionki. Metotreksat osłabiał odpowiedź immunologiczną na PPSV (szczepionka polisacharydowa, która indukuje odpowiedź niezależną od limfocytów T), podczas gdy odpowiedź na szczepienie szczepionkami skoniugowanymi oraz „żywymi” (stymulują odpowiedź zależną od limfocytów T) była zadowalająca. Odpowiedź na niektóre szczepionki (przeciwko grypie czy ospie wietrznej) była zmniejszona u chorych leczonych dużą dawką GKS lub azatiopryny. Natomiast według wyników większości badań z grupą kontrolną, leki z grupy antagonistów TNF-α nie zmniejszały immunogenności szczepionek. Z kolei rytuksymab osłabiał odpowiedź poszczepienną zarówno zależną, jak i niezależną od limfocytów T. U tych chorych należy rozważyć wykonanie szczepień przed rozpoczęciem leczenia immunosupresyjnego lub ocenę stężenia swoistych przeciwciał po szczepieniu. Nadal nie znamy natomiast wpływu leków immunosupresyjnych lub samej choroby podstawowej na czas utrzymywanie się ochronnego stężenia swoistych przeciwciał w surowicy. Dodatkowo, należy również ocenić wpływ szczepień na zapadalność na choroby zakaźne (i ich powikłania – przyp. red.) u dzieci chorych na ChR. W ramach oceny bezpieczeństwa przebadano zarówno aktywność choroby podstawowej, jak i ryzyko NOP. Trzeba pamiętać, że większość badań miała jednak zbyt małą moc statystyczną, aby wiarygodnie ocenić bezpieczeństwo stosowania szczepień u dzieci chorych na ChR (dotyczy do rzadziej występujących NOP – przyp. red.), w związku z czym wskazane jest przeprowadzenie badań klinicznych o odpowiedniej mocy (tzn. obejmujących znacznie większą populację – przyp. red.). Niemniej jednak stosowanie szczepionek „nieżywych” podczas terapii GKS (2,5–40 mg/24 h), metotreksatem (7–25 mg/tydzień) lub innymi DMARD (np. azatiopryną) czy lekami biologicznymi wydaje się bezpieczne. Ograniczone dane wskazują również, że dawki przypominające szczepionek „żywych” są bezpieczne u chorych leczonych metotreksatem w standardowej dawce, GKS w małej dawce oraz antagonistami TNF-α. Choć rozsądne jest wstrzymanie się z podawaniem „żywych” szczepionek chorym w trakcie terapii lekami immunosupresyjnymi w dużej dawce lub lekami biologicznymi, szczepionki takie, zwłaszcza ich dawki przypominające, nie są właściwie przeciwwskazane. Zazwyczaj szczepienie pierwotne jest już zakończone przed wystąpieniem ChR, natomiast dawki przypominające można podawać, gdy jest to niezbędne. Źródło finansowania wytycznych: EULAR Potencjalny konflikt interesów: nie ma Wkład w artykuł: i – ogólny zarys i wykonanie badania, wyszukiwanie piśmiennictwa, ocena i analiza danych naukowych, napisanie artykułu; – wyszukiwanie piśmiennictwa, ocena i analiza danych naukowych, napisanie artykułu. Pozostali autorzy ocena i analiza danych naukowych, recenzja artykułu. Pochodzenie i recenzja: niezamówiony, recenzowany zewnętrznie Piśmiennictwo: 1. Ada G.: Vaccines and vaccination. N. Engl. J. Med., 2001; 345: 1042–1053 2. Doran Crowson Pond et al.: Frequency of infection in patients with rheumatoid arthritis compared with controls: a population-based study. Arthritis Rheum., 2002; 46: 2287–2293 3. Fessler Infectious diseases in systemic lupus erythematosus: risk factors, management and prophylaxis. Best Pract. Res. Clin. Rheumatol., 2002; 16: 281–291 4. Silva Terreri Barbosa et al.: Immunization consensus for children and adolescents with rheumatic diseases. Bras. J. Rheumatol., 2009; 49: 562–589 5. Bongartz T., Sutton Sweeting et al.: Anti-TNF antibody therapy in rheumatoid arthritis and the risk of serious infections and malignancies: systematic review and meta-analysis of rare harmful effects in randomized controlled trials. JAMA, 2006; 295: 2275–2285 6. BSR Clinical Affairs Committee. Vaccinations in the Immunocompromised Person: Guidelines for the Patient Taking Immunosuppressants, Steroids and the New Biologic Therapies. London, British Society for Rheumatology, 2002 7. Kroger Atkinson Marcuse et al.: General recommendations on immuni- zation: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2006; 55: 1–48 8. Dougados M., Betteridge N., Burmester et al.: EULAR standardised operating procedures for the elaboration, evaluation, dissemination, and implementation of recommendations endorsed by the EULAR standing committees. Ann. Rheum. Dis., 2004; 63: 1172–1176 9. Offit Hackett Addressing parents’ concerns: do vaccines cause allergic or autoimmune diseases? Pediatrics, 2003; 111: 653–659 10. Schattner A.: Consequence or coincidence? The occurrence, pathogenesis and significance of autoimmune manifestations after viral vaccines. Vaccine, 2005; 23: 3876–3886 11. Chen Pless R., Destefano F.: Epidemiology of autoimmune reactions induced by vaccination. J. Autoimmun., 2001; 16: 309–318 12. Molina V., Shoenfeld Y.: Infection, vaccines and other environmental triggers of autoimmunity. Autoimmunity, 2005; 38: 2352–2345 13. Update: vaccine side effects, adverse reactions, contraindications, and precautions. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 1996; 45: 1–35 14. Shoenfeld Y., Aron-Maor A.: Vaccination and autoimmunity – ‘vaccinosis’: a dangerous liaison? J. Autoimmun., 2000; 14: 1–10 15. Wraith Goldman M., Lambert Vaccination and autoimmune disease: what is the evidence? Lancet, 2003; 362: 1659–1666 16. Farmaki E., Kanakoudi-Tsakalidou F., Spoulou V., et al.: The effect of anti-TNF treatment on the immunogenicity and safety of the 7-valent conjugate pneumococcal vaccine in children with juvenile idiopathic arthritis. Vaccine, 2010; 28: 5109–5113 17. Pileggi de Souza Ferriani Safety and immunogenicity of varicella vaccine in patients with juvenile rheumatic diseases receiving methotrexate and corticosteroids. Arthritis Care Res. (Hoboken), 2010; 62: 1034–1039 18. Stojanovich L.: Influenza vaccination of patients with systemic lupus erythematosus (SLE) and rheumatoid arthritis (RA). Clin. Dev. Immunol., 2006; 13: 373–375 19. Abu-Shakra M., Press J., Varsano N., et al.: Specific antibody response after influenza immunization in systemic lupus erythematosus. J. Rheumatol., 2002; 29: 2555–2557 20. Chalmers A., Scheifele D., Patterson C., et al.: Immunization of patients with rheumatoid arthritis against influenza: a study of vaccine safety and immunogenicity. J. Rheumatol., 1994; 21: 1203–1206 21. Fomin I., Caspi D., Levy V., et al.: Vaccination against influenza in rheumatoid arthritis: the effect of disease modifying drugs, including TNF alpha blockers. Ann. Rheum. Dis., 2006; 65: 191–194 22. Holvast A., Huckriede A., Wilschut J., et al.: Safety and efficacy of influenza vaccination in systemic lupus erythematosus patients with quiescent disease. Ann. Rheum. Dis., 2006; 65: 913–918 23. Holvast A., van Assen S., de Haan A., et al.: Studies of cell-mediated immune responses to infl uenza vaccination in systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum., 2009; 60: 2438–2447 24. Kaine Kivitz Birbara C., et al.: Immune responses following administration of influenza and pneumococcal vaccines to patients with rheumatoid arthritis receiving adalimumab. J. Rheumatol., 2007; 34: 272–279 25. Kanakoudi-Tsakalidou F., Trachana M., Pratsidou-Gertsi P., et al.: Influenza vaccination in children with chronic rheumatic diseases and long-term immunosuppressive therapy. Clin. Exp. Rheumatol., 2001; 19: 589–594 26. Kasapçopur O., Cullu F., Kamburoglu-Goksel A., et al.: Hepatitis B vaccination in children with juvenile idiopathic arthritis. Ann. Rheum. Dis., 2004; 63: 1128–1130 27. Lipnick Karsh J., Stahl et al.: Pneumococcal immunization in patients with systemic lupus erythematosus treated with immunosuppressives. J. Rheumatol., 1985; 12: 1118–1121 28. Lu Y., Jacobson Ashworth e t al.: Immune response to influenza vaccine in children with inflammatory bowel disease. Am. J. Gastroenterol., 2009; 104: 444–453 29. Malleson Tekano Scheifele et al.: Influenza immunization in children with chronic arthritis: a prospective study. J. Rheumatol., 1993; 20: 1769–1773 30. Wallin L., Quintilio W., Locatelli F., et al.: Safety and efficiency of influenza vaccination in systemic lupus erythematosus patients. Acta Reumatol. Port., 2009; 34: 498–502 31. Gelinck van der Bijl Beyer et al.: The effect of anti-tumour necrosis factor alpha treatment on the antibody response to influenza vaccination. Ann. Rheum. Dis., 2008; 67: 713–716 32. Gelinck van der Bijl Visser et al.: Synergistic immunosuppressive effect of anti-TNF combined with methotrexate on antibody responses to the 23 valent pneumococcal polysaccharide vaccine. Vaccine, 2008; 26: 3528–3533 33. Wiesik-Szewczyk E., Romanowska M., Mielnik P., et al.: Anti-influenza vaccination in systemic lupus erythematosus patients: an analysis of specific humoral response and vaccination safety. Clin. Rheumatol., 2010; 29: 605–613 34. Denman Denman Greenwood et al.: Failure of cytotoxic drugs to suppress immune responses of patients with rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis., 1970; 29: 220–231 35. Mota Oliveira Lima et al.: Yellow fever vaccination in patients with rheumatic diseases in use of immunosuppressive drugs – occurrence of adverse events (abstract). Ann. Rheum. Dis., 2009; 68 (Suppl. 3): 319 36. Shinoki T., Kikuchi M., Kaneko U., et al.: Safety and response to influenza vaccine in patients with juvenile rheumatoid arthritis receiving tosilizumab. Arthritis Rheum., 2008; 58: (Suppl. 9): 1495 37. Tsuru T., Suzaki M., Yoshio N., et al.: Immune response to influenza vaccine in patients during the treatment with tocilizumab – comparison with conventional DMARDS and TNF inhibitors (abstract). Ann. Rheum. Dis., 2008; 67 (Suppl. 2): 339 38. Mamula P., Markowitz Piccoli et al.: Immune response to influenza vaccine in pediatric patients with inflammatory bowel disease. Clin. Gastroenterol. Hepatol., 2007; 5: 851–856 39. Bingham 3rd, Looney Deodhar A., et al.: Immunization responses in rheumatoid arthritis patients treated with rituximab: results from a controlled clinical trial. Arthritis Rheum., 2010; 62: 64–74 40. van Assen S., Holvast A., Benne et al.: Humoral responses after influenza vaccination are severely reduced in patients with rheumatoid arthritis treated with rituximab. Arthritis Rheum., 2010; 62: 75–81 41. Oren S., Mandelboim M., Braun-Moscovici Y., et al.: Vaccination against influenza in patients with rheumatoid arthritis: the effect of rituximab on the humoral response. Ann. Rheum. Dis., 2008; 67: 937–941 42. van der Kolk Baars Prins et al.: Rituximab treatment results in impaired secondary humoral immune responsiveness. Blood,2002; 100: 2257–2259 43. Gelinck Teng Rimmelzwaan et al.: Poor serological responses upon influenza vaccination in patients with rheumatoid arthritis treated with rituximab. Ann. Rheum. Dis., 2007; 66: 1402–1403 44. Rehnberg M., Brisslert M., Amu S., et al.: Vaccination response to protein and carbohydrate antigens in patients with rheumatoid arthritis after rituximab treatment. Arthritis Res. Ther., 2010; 12: R111 45. Kamdar A., Giclas Myones Immunologic responsiveness in patients with JIA on methotrexate and etanercept: candida skin test and tetanus vaccination (abstract). Arthritis Rheum., 2009; 60 ( 227 46. Kapetanovic Saxne T., Nilsson et al.: Influenza vaccination as model for testing immune modulation induced by anti-TNF and methotrexate therapy in rheumatoid arthritis patients. Rheumatology (Oxford), 2007; 46: 608–611 47. Kubota T., Nii T., Nanki T., et al.: Anti-tumor necrosis factor therapy does not diminish the immune response to infl uenza vaccine in Japanese patients with rheumatoid arthritis. Mod. Rheumatol., 2007; 17: 531–533 48. Mease Ritchlin Martin et al.: Pneumococcal vaccine response in psoriatic arthritis patients during treatment with etanercept. J. Rheumatol., 2004; 31: 1356–1361 49. Nii T., Kubota T., Nanki T., et al.: Reevaluation of antibody titers 1 year after influenza vaccination in patients with rheumatoid arthritis receiving TNF blockers. Mod. Rheumatol., 2009; 19: 216–218 50. Visvanathan S., Keenan Baker et al.: Response to pneumococcal vaccine in patients with early rheumatoid arthritis receiving infliximab plus methotrexate or methotrexate alone. J. Rheumatol., 2007; 34: 952–957 51. Melmed Agarwal N., Frenck et al.: Immunosuppression impairs response to pneumococcal polysaccharide vaccination in patients with inflammatory bowel disease. Am. J. Gastroenterol., 2010; 105: 148–154 52. Kapetanovic Saxne T., Sjöholm A., et al.: Influence of methotrexate, TNF blockers and prednisolone on antibody responses to pneumococcal polysaccharide vaccine in patients with rheumatoid arthritis. Rheumatology (Oxford), 2006; 45: 106–111 53. Salinas De Rycke L., Cantaert T., et al.: TNF blockade impairs T cell dependent antibody responses (abstract). Ann. Rheum. Dis., 2009; 68 (Suppl. 3): 238 54. Krueger Ochs Patel P., et al.: Effect of therapeutic integrin (CD11a) blockade with efalizumab on immune responses to model antigens in humans: results of a randomized, single blind study. J. Invest. Dermatol., 2008; 128: 2615–2624 55. Tay L., Leon F., Vratsanos G., et al.: Vaccination response to tetanus toxoid and 23-valent pneumococcal vaccines following administration of a single dose of abatacept: a randomized, open-label, parallel group study in healthy subjects. Arthritis Res. Ther., 2007; 9: R38 56. McInnes I., Kavanaugh A., Krueger et al.: Golimumab, a new human TNF-alpha antibody, administered every 4 weeks as a subcutaneous injection in psoriatic arthritis: response to pneumococcal vaccine in the randomized, placebo-controlled, Go-Reveal Study (abstract). Ann. Rheum. Dis., 2008; 67 (Suppl. 2): 529 57. O’dell Gilg J., Palmer W., et al.: Pneumococcal vaccine in rheumatoid arthritis. J. Clin. Rheumatol., 1996; 2: 59–63 58. Advisory Committee on Immunization Practices. Preventing pneumococcal disease among infants and young children. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2000; 49: 1–35 59. Recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP): use of vaccines and immune globulins for persons with altered immunocompetence. MMWR Recomm. Rep., 1993; 42: 1–18 60. ashkes Laxer Medical treatment of juvenile idiopathic arthritis. JAMA, 2005; 294: 1671–1684 61. Murray Lovell Advanced therapy for juvenile arthritis. Best Pract. Res. Clin. Rheumatol., 2002; 16: 361–378 62. Silverman E., Mouy R., Spiegel L., et al.: Leflunomide or methotrexate for juvenile rheumatoid arthritis. N. Engl. J. Med., 2005; 352: 1655–1666 63. Borte S., Liebert Borte M., et al.: Efficacy of measles, mumps and rubella revaccination in children with juvenile idiopathic arthritis treated with methotrexate and etanercept. Rheumatology (Oxford), 2009; 48: 144–148 64. Heijstek Pileggi Zonneveld-Huijssoon E., et al.: Safety of measles, mumps and rubella vaccination in juvenile idiopathic arthritis. Ann. Rheum. Dis., 2007; 66: 1384–1387 65. Scheinberg M., Guedes-Barbosa Mangueira C., et al.: Yellow fever revaccination during infliximab therapy. Arthritis Care Res. (Hoboken), 2010; 62: 896–898 66. Korematsu S., Miyahara H., Kawano T., et al.: A relapse of systemic type juvenile idiopathic arthritis after a rubella vaccination in a patient during a long-term remission period. Vaccine, 2009; 27: 5041–5042 67. Barbosa Terreri Len et al.: Varicella vaccine in children and adolescents with systemic lupus erythematosus (SLE) – immunogenicity and safety [abstract]. Arthritis Rheum., 2009; 60 (Suppl. 10): 1521 68. Lu Y., Bousvaros A.: Varicella vaccination in children with inflammatory bowel disease receiving immunosuppressive therapy. J. Pediatr. Gastroenterol. Nutr., 2010; 50: 562–565 69. Atzeni F., Bendtzen K., Bobbio-Pallavicini F., et al.: Infections and treatment of patients with rheumatic diseases. Clin. Exp. Rheumatol., 2008; 26 (1 Suppl. 48): S67–S73 70. Askling J., Fored Brandt L., et al.: Risk and case characteristics of tuberculosis in rheumatoid arthritis associated with tumor necrosis factor antagonists in Sweden. Arthritis Rheum., 2005; 52: 1986–1992 71. Brassard P., Lowe Bernatsky S., et al.: Rheumatoid arthritis, its treatments, and the risk of tuberculosis in Quebec, Canada. Arthritis Rheum., 2009; 61: 300–304 72. Brassard P., Kezouh A., Suissa S.: Antirheumatic drugs and the risk of tuberculosis. Clin. Infect. Dis., 2006; 43: 717–722 73. Gómez-Reino Carmona L., Valverde et al.: Treatment of rheumatoid arthritis with tumor necrosis factor inhibitors may predispose to significant increase in tuberculosis risk: a multicenter active-surveillance report. Arthritis Rheum., 2003; 48: 2122–2127 74. Kim Yoo Baek et al.: Mycobacterium tuberculosis infection in a corticosteroid-treated rheumatic disease patient population. Clin. Exp. Rheumatol., 1998; 16: 9–13 75. Sayarlioglu M., Inanc M., Kamali S., et al.: Tuberculosis in Turkish patients with systemic lupus erythematosus: increased frequency of extrapulmonary localization. Lupus, 2004; 13: 274–278 76. Seong Choi Woo et al.: Incidence of tuberculosis in Korean patients with rheumatoid arthritis (RA): effects of RA itself and of tumor necrosis factor blockers. J. Rheumatol., 2007; 34: 706–711 77. Tam Leung Ying et al.: Risk of tuberculosis in patients with rheumatoid arthritis in Hong Kong – the role of TNF blockers in an area of high tuberculosis burden. Clin. Exp. Rheumatol., 2010; 28: 679–685 78. Tam Li Wong et al.: Risk factors and clinical features for tuberculosis among patients with systemic lupus erythematosus in Hong Kong. Scand. J. Rheumatol., 2002; 31: 296–300 79. Lovell Reiff A., Ilowite et al.: Safety and efficacy of up to eight years of continuous etanercept therapy in patients with juvenile rheumatoid arthritis. Arthritis Rheum., 2008; 58: 1496–1504 80. Ruperto N., Lovell Quartier P., et al.: Long-term safety and efficacy of abatacept in children with juvenile idiopathic arthritis. Arthritis Rheum., 2010; 62: 1792–1802 81. Abe T., Homma M.: Immunological reactivity in patients with systemic lupus erythematosus. Humoral antibody and cellular immune responses. Acta Rheumatol. Scand., 1971; 17: 35–46 82. Kiray E., Kasapcopur O., Bas V., et al.: Purified protein derivative response in juvenile idiopathic arthritis. J. Rheumatol., 2009; 36: 2029–2032 83. Weinstein M.: Inflammation at a previous inoculation site: an unusual presentation of Kawasaki disease. Can. Med. Assoc. J., 2006; 174: 459–460 84. Uehara R., Igarashi H., Yashiro M., et al.: Kawasaki disease patients with redness or crust formation at the Bacille Calmette-Guérin inoculation site. Pediatr. Infect. Dis. J., 2010; 29: 430–433 85. Kuniyuki S., Asada M.: An ulcerated lesion at the BCG vaccination site during the course of Kawasaki disease. J. Am. Acad. Dermatol., 1997; 37: 303–304 86. Hsu Wang Hsu et al.: Kawasaki disease characterized by erythema and induration at the Bacillus Calmette-Guérin and purified protein derivative inoculation sites. Pediatr. Infect. Dis. J., 1987; 6: 576–578 87. Chalmers D., Corban Moore BCG site inflammation: a useful diagnostic sign in incomplete Kawasaki disease. J. Paediatr. Child Health, 2008; 44: 525–526 88. Antony D., Jessy Involvement of BCG scar in Kawasaki disease. Indian. Pediatr., 2005; 42: 83–84 89. Kinder Hassell Brand J., et al.: The treatment of inflammatory arthritis with methotrexate in clinical practice: treatment duration and incidence of adverse drug reactions. Rheumatology (Oxford), 2005; 44: 61–66 90. Strangfeld A., Listing J., Herzer P., et al.: Risk of herpes zoster in patients with rheumatoid arthritis treated with anti-TNF-alpha agents. JAMA, 2009; 301: 737–744 91. Vonkeman H., ten Napel C., Rasker H., et al.: Disseminated primary varicella infection during infliximab treatment. J. Rheumatol., 2004; 31: 2517–2518 92. Marin M., Güris D., Chaves et al.: Prevention of varicella: recommendations of the Advisory Committee on Immunization Practices (ACIP). MMWR Recomm. Rep., 2007; 56: 1–40 93. LaRussa P., Steinberg S., Gershon Varicella vaccine for immunocompromised children: results of collaborative studies in the United States and Canada. J. Infect. Dis., 1996; 174 (Suppl. 3): S320–S323 94. Kashef S., Ghazizadeh F., Derakhshan A., et al.: Antigen-specific antibody response in juvenile-onset SLE patients following routine immunization with tetanus toxoid. Iran. J. Immunol., 2008; 5: 181–184 95. Höyeraal Mellbye Humoral immunity in juvenille rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis., 1974; 33: 248–254 96. Battafarano Battafarano Larsen L., et al.: Antigen-specific antibody responses in lupus patients following immunization. Arthritis Rheum., 1998; 41: 1828–1834 97. Mercado U.: Why have rheumatologists been reluctant to vaccinate patients with systemic lupus erythematosus? J. Rheumatol., 2006; 33: 1469–1471 98. Beran J., Dedek P., Stepánová V., et al.: Safety and immunogenicity of a combined vaccine against hepatitis A and B in patients with autoimmune hepatitis. Cent. Eur. J. Public Health, 2005; 13: 20–23 99. Cruz Laurindo Bertolo et al.: A. Efficacy and safety of vaccination in rheumatoid arthritis patients treated with methotrexate: a systematic literature research (abstract). Ann. Rheum. Dis., 2009; 68 (suppl. 3): 412 100. Elkayam O., Yaron M., Caspi D.: Safety and efficacy of vaccination against hepatitis B in patients with rheumatoid arthritis. Ann. Rheum. Dis., 2002; 61: 623–625 101. Erkek E., Ayaslioglu E., Erkek et al.: Response to vaccination against hepatitis B in patients with Behcet’s disease. J. Gastroenterol. Hepatol., 2005; 20: 1508–1511 102. Kuruma Borba Lopes et al.: Safety and efficacy of hepatitis B vaccine in systemic lupus erythematosus. Lupus, 2007; 16: 350–354 103. Croft Schiffman G., Snyder E., et al.: Specific antibody response after in vivo antigenic stimulation in systemic lupus erythematosus. J. Rheumatol., 1984; 11: 141–146 104. Elkayam O., Caspi D., Reitblatt T., et al.: The effect of tumor necrosis factor blockade on the response to pneumococcal vaccination in patients with rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis. Semin. Arthritis Rheum., 2004; 33: 283–288 105. Klippel Karsh J., Stahl et al.: A controlled study of pneumococcal polysaccharide vaccine in systemic lupus erythematosus. Arthritis Rheum., 1979; 22: 1321–1325 106. Mercado U., Acosta H., Diaz-Molina R.: Antibody response to pneumococcal polysaccharide vaccine in systemic sclerosis. J. Rheumatol., 2009; 36: 1549–1550 107. Zonneveld-Huijssoon E., Ronaghy A., Van Rossum et al.: Safety and efficacy of meningococcal C vaccination in juvenile idiopathic arthritis. Arthritis Rheum., 2007; 56: 639–646 108. Bir Esmeli Cenikli U., et al.: Acute transverse myelitis at the conus medullaris level after rabies vaccination in a patient with Behçet’s disease. J. Spinal. Cord. Med., 2007; 30: 294–296 109. Hak E., Nordin J., Wei F., et al.: Influence of high-risk medical conditions on the effectiveness of influenza vaccination among elderly members of 3 large managedcare organizations. Clin. Infect. Dis., 2002; 35: 370–377 110. Nichol Complications of influenza and benefits of vaccination. Vaccine, 1999; 17 (Suppl. 1): S47–S52 111. Ogimi C., Tanaka R., Saitoh A., et al.: Immunogenicity of influenza vaccine in children with pediatric rheumatic diseases receiving immunosuppressive agents. Pediatr. Infect. Dis. J., 2011; 30: 208–211 112. Del Porto F., Lagana B., Biselli R., et al.: Influenza vaccine administration in patients with systemic lupus erythematosus and rheumatoid arthritis. Safety and immunogenicity. Vaccine, 2006; 24: 3217–3223 113. Elkayam O., Bashkin A., Mandelboim M., et al.: The effect of infliximab and timing of vaccination on the humoral response to influenza vaccination in patients with rheumatoid arthritis and ankylosing spondylitis. Semin. Arthritis Rheum., 2010; 39: 442–447 114. Herron A., Dettleff G., Hixon B., et al.: Influenza vaccination in patients with rheumatic diseases. Safety and efficacy. JAMA, 1979; 242: 53–56 115. Louie Nies Shoji et al.: Clinical and antibody responses after influenza immunization in systemic lupus erythematosus. Ann. Intern. Med., 1978; 88: 790–792 116. Mercado U., Acosta H., Avendano L.: Influenza vaccination of patients with systemic lupus erythematosus. Rev. Invest. Clin., 2004; 56: 16–20 117. Pons Reinertsen Steinberg et al.: Decreased cell-mediated cytotoxicity against virus-infected cells in systemic lupus erythematosus. J. Med. Virol., 1979; 4: 15–23 118. Ristow Douglas Jr, Condemi Influenza vaccination of patients with systemic lupus erythematosus. Ann. Intern. Med., 1978; 88: 786–789 119. Setti M., Fenoglio D., Ansaldi F., et al.: Influenza vaccination with a virosomal vaccine does not affect clinical course and immunological parameters in scleroderma patients. Vaccine, 2009; 27: 3367–3372 120. Williams Steinberg Reinertsen et al.: Influenza immunization in systemic lupus eruthematosus. A double-blind trial. Ann. Intern. Med., 1978; 88: 729–734 121. Zycinska K., Romanowska M., Nowak I., et al.: Antibody response to inactivated subunit influenza vaccine in patients with Wegener’s granulomatosis. J. Physiol. Pharmacol., 2007; 58 (Suppl. 5): 819–828 122. Millet A., Decaux O., Perlat A., et al.: Systemic lupus erythematosus and vaccination. Eur. J. Intern. Med., 2009; 20: 236–241 123. Gilliam Wolff Moore Partial C4 deficiency in juvenile idiopathic arthritis patients. J. Clin. Rheumatol., 2007; 13: 256–260 124. Vicario Martinez-Laso J., Gomez-Reino et al.: Both HLA class II and class III DNA polymorphisms are linked to juvenile rheumatoid arthritis susceptibility. Clin. Immunol. Immunopathol., 1990; 56: 22–28 125. Singer Wallette M., Tomanova-Soltys I., et al.: Interim safety data of Gardasil in a trial in females with JIA and seronegative arthritis (abstract). Arthritis Rheum., 2009; 60 ( 226 126. Klumb Araújo Jr, Jesus et al.: Is higher prevalence of cervical intraepithelial neoplasia in women with lupus due to immunosuppression? J. Clin. Rheumatol., 2010; 16: 153–157 127. Nath R., Mant C., Luxton J., et al.: High risk of human papillomavirus type 16 infections and of development of cervical squamous intraepithelial lesions in systemic lupus erythematosus patients. Arthritis Rheum., 2007; 57: 619–625 128. Tam Chan Chan et al.: Increased prevalence of squamous intraepithelial lesions in systemic lupus erythematosus: association with human papillomavirus infection. Arthritis Rheum., 2004; 50: 3619–3625 129. Slade Leidel L., Vellozzi C., et al.: Postlicensure safety surveillance for quadrivalent human papillomavirus recombinant vaccine. JAMA, 2009; 302: 750–757 130. Petri M.: Update on anti-phospholipid antibodies in SLE: the Hopkins’ Lupus Cohort. Lupus, 2010; 19: 419–423 131. Schmugge M., Revel-Vilk S., Hiraki L., et al.: Thrombocytopenia and thromboembolism in pediatric systemic lupus erythematosus. J. Pediatr., 2 003; 143: 666–669

Niemiecki lekarz ostrzega: Szczepionka na Covid-19 może powodować nowotwory i choroby autoimmunologiczne. Świat. opublikowano: 11 września 2020. Zdjęcie ilustracyjne / autor: Pixabay. Podziel się. 11. Reakcje autoimmunologiczne, a nawet powstanie nowotworów – to ryzyka związane ze szczepionkami na Covid-19, nad którymi trwają

W SZPITALU DWORSKA przyjmujemy Pacjentów w dwóch poradniach. NOWA ORTOPEDIA koncentruje się na ortopedii i fizjoterapii: kompletnej diagnostyce, konsultacjach, mikrozabiegach i leczeniu chirurgicznym oraz neurochirurgicznym. W poradni SZPITAL DWORSKA zajmujemy się wielospecjalistyczną diagnostyką i nieoperacyjnym leczeniem Pacjentów.

Definicja początek strony. Przewlekłe autoimmunizacyjne zapalenie tarczycy to choroba zapalna, związana z naciekami limfocytowymi w obrębie gruczołu, rozwijająca się u osób predysponowanych genetycznie pod wpływem czynników środowiskowych, przebiegająca z wolem lub z zanikiem miąższu tarczycy i w efekcie prowadząca często do niedoczynności tego gruczołu. Nadczynność tarczycy jest zaburzeniem powodującym, że nie są produkowane hormony, których potrzebuje organizm do prawidłowego funkcjonowania. Tarczyca wydziela tyroksynę i trijodotyroninę, czyli hormony, które są bardzo istotne dla pracy większości tkanek w ciele. T3 i T4 mają wpływ na metabolizm i produkowanie ciepła. Należy jednak zaznaczyć, że badanie jest w stanie wykryć wrodzoną, pierwotną niedoczynność tarczycy, natomiast nie wykryje wtórnej postaci choroby. Z badań epidemiologicznych wynika jednak, że wtórna, wrodzona hipotyreoza występuje 10 razy rzadziej niż pierwotna i nie wiąże się z występowaniem tak poważnych zaburzeń w Autoimmunologiczne zapalenie tarczycy – objawy. Zapalenie tarczycy nie powoduje bólu, może jednak objawiać się obrzękiem w okolicy szyi i powiększeniem gruczołu tarczycowego. W początkowej fazie choroby często nie ma żadnych objawów, można ją jednak wykryć, wykonując badanie USG tego narządu oraz dzięki obecności W Programie Szczepień Ochronnych na 2023 rok rekomendowane są dorosłym szczepienia przeciw: grypie, ponieważ zachorować na nią może każdy i wirus łatwo się przenosi. Szczególnie niebezpieczne są powikłania grypy u osób starszych, z obniżoną odpornością, po transplantacji narządów czy chorych na nowotwory krwi. .